بسم الله الرحمن الرحیم
مساله نجاست سگ
مساله نجاست سگ یکی از مسائل فقهی اسلام هست، که در جامعه امروزی اطلاع از چگونگی آن برای بسیاری حائز اهمیت است. عده ای از سر کنجکاوی می خواهند بدانند که: چرا اسلام سگ را نجس می داند؟ و در کدام آیه یا روایت از متون دینی ما، دربیان علت نجاست سگ بیان شده است؟ این افراد در این حکم ، شک و شبهه ای ندارند و تنها از فلسفه نجاست سگ سؤال می کنند . اینان می خواهند بدانند : آیا در اسلام فقط حکم نجاست سگ بیان شده یا علاوه بر این ، به فلسفه این حکم نیز اشاره ای شده است؟
عده ای نیز دم از حقوق حیوانات می زنند و حکم نجاست را بر خلاف حقوق سگ می دانند ، از نگاه آنان سگ یک حیوان با وفا است و همین را دلیلی برای طهارتش می دانند . علاوه بر این از کوچک ترین دستاویزها برای اثبات سلیقه شان استفاده می کنند :
- مگر می شود سگ با این وفاداریش نجس باشد ؟
- در قرآن و روایات از نجاست سگ سخنی به میان نیامده است!؟
- قرآن با نام بردن از سگ اصحاب کهف ، از این حیوان تمجید کرده است !
حال آنکه معلوم نیست نام بردن از سگ اصحاب کهف در قرآن چه ربطی به نجاست یا طهارت سگ دارد ؟ وفاداری سگ و مفید بودنش ، چه ربطی به عدم نجاست او دارد ؟
همانطور که ملاحظه می کنید ، برخورد سلیقه ای با مسائل و ربط دادن همه چیز برای اثبات سلیقه شخصی ، بخصوص برای کسانی که صلاحیت اظهار نظر در مسائل شرعی را ندارند تا جایی پیش می رود که در اصل و اساس مسأله ای تشکیک می کنند .
اگر مفید بودن و وفادار بودن سگ برای حکم به طهارتش کافی باشد ، پس خون که حیات انسان با کمبود آن در خطر می افتد ، نباید نجس باشد ؟ آیا کسی در فواید و نیاز انسان به خون و همچنین در نجس بودن آن شک دارد ؟ آیا به بهانه ی اینکه انسان اشرف مخلوقات هست ، می توان نجاست خون او را انکار کرد ؟
لازم است قبل از هر بحثی ، مفهوم و معنای « نجس » بخصوص در اصطلاح فقهی آن ، مورد بررسی قرار گیرد :
مفهوم نجس
نجس در لغت واژه « نـجـس » از نـظر لغت شناسان به معناى کثیفى ، ناپاکى ، ضدطهارت ، ضد نظافت و به معنای پلیدى آمده است. 1
بهترین تعریف لغوی از راغب اصفهانى است که نجس را به معنای پلیدی ظاهری و باطنی می داند ، او مى نویسد : « النجاسة القذارة و ذلک ضربان : ضرب یدرک بالحاسة وضرب یدرک بالبصیرة ... » نجاست ، قذارت وکثیفى است که بردو نوع می باشد :
1- آنکه با حواس انسان قابل درک است .
2- آنکه با دیده بصیرت درک می شود.
یعنی گاهی نجس دانستن چیزی بخاطر پلیدی باطنی آنست و تأثیر منفی بر روح و روان انسان می گذارد .
راغب اصفهانی در ادامه برای معنای دوم ، مصداقی را ذکر کرده و می گوید : « والثانی : وصف الله تعالى به المشرکین فقال: (إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ)2... : خداوند تعالی مشرکان را به آن توصیف کرده و فرموده : (مشرکان نجس هستند) »3
از امام صادق(ع) از نوشیدن و وضو گرفتن با پس مانده آبی که بعضی از حیوانات (سنور، گوسفند، گاو، شتر ، الاغ ، اسب، استر و درندگان) نوشیده اند، سوال کرد. امام فرمود: بنوش و وضو بگیر. سپس از سگ سوال کردم. امام فرمود: نه. پرسیدم: آیا او یک درنده (مثل دیگر درندگان) نیست؟ فرمود: نه به خدا ، او نجس است . نه به خدا ، او نجس است .
نجس در اصطلاح فقهی
در فقه اسلامی « نجس » به شیئی گفته می شود که بخاطر شدّت پلیدی باید از آن دوری و اجتناب کرد ، و نحوه اجتناب و دوری از آن را شرع بیان کرده است .
پس نجس در فقه یعنی : شیئی که دارای شدّت پلیدی است که باید به نحوی خاص، از آن دوری کرد ؛ و نحوه اجتناب از آن را شرع مشخص می کند . به عبارتی دیگر نجاست چیزی است که به کار بردن آن در نماز و طواف و تغذیه ، به دو جهت حرام می باشد : یکی شدّت پلیدی که در آن هست و دیگری دستور به دوری و اجتناب از آن .
نجاست سگ در قرآن
پیش از این گفتیم یکی از سوالات مطرح در مسأله نجاست سگ ، اینست که : آیا در قرآن که کاملترین کتاب آسمانی است به نجاست سگ اشاره ای شده است یا نه ؟
در قرآن کریم در سه مورد از سگ سخن گفته شده که عبارتند از :
1- ماجرای سگ اصحاب کهف : خداوند در سوره کهف در مورد سگ اصحاب کهف چنین می فرماید:
«سگشان بر آستانه ی غار دو دست خود را دراز کرده بود .»4
در این آیه هیچ گونه اشاره ای به طهارت و نجاست سگ نشده است ، نهایت استفاده ای که از این آیه می شود ، اینست که : اصحاب کهف سگ نگهبانی را همراه داشتند .
نکته ی قابل توجه دیگر در این بیان این است که سگ در دهانه غار، یعنی محلی غیر از محلّ استراحت اصحاب کهف آرمیده بود . (بِالْوَصِیدِ) 5
2- ماجرای بلعم باعورا : خداوند در سوره اعراف ، بلعم باعورا را به سگ تشبیه کرده است و چنین می فرماید:
« فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ اَلْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ »6
سخن از یک عالم دانشمند است که ابتدا در مسیر حق بود ، به گونهاى که کسى انتظار انحراف او را نداشت . سرانجام دنیاپرستى و پیروى از هواى نفس او را به سقوط کشاند . به نحوى که تشبیه به سگ شده است .
اما چرا به سگ تشبیه شده؟ زیرا او بر اثر شدت هواپرستى و چسبیدن به لذات جهان ماده ، یک حال عطشِ نامحدود به خود گرفته که همواره دنبال دنیاپرستى مى رود نه به خاطر نیاز و احتیاج بلکه به شکل بیمارگونهاى همچون یک « سگ هار» که بر اثر بیمارى هارى ، حالت عطش کاذب به او دست مىدهد و در هیچ حال سیراب نمى شود . 7
در این آیه نیز نه سخن از طهارت سگ است و نه سخن از نجاست آن آمده است .
3- حکم صید سگ شکارچی: خداوند در ابتدای سوره مائده می فرماید :
« یَسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُکَلِّبِینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللَّهُ فَکُلُوا مِمَّا أَمْسَکْنَ عَلَیْکُمْ وَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهِ »8
در این آیه سخن از حلال بودن گوشت حیوانی است که توسط سگ شکاری صید شده است نه نجاست یا طهارت سگ .
این سه آیه تنها مواردی بودند که در آن سخن از سگ به میان آمده ، امّا در آن نه اشاره به طهارت سگ شده نه نجاست آن . حال که ثابت شد قرآن دلالتی بر نجاست و طهارت سگ ندارد ، آیا می توان نتیجه گرفت که پس سگ نجس نیست ؟
آیا همه احکام باید در قرآن ذکر شده باشند ؟
آیا می توان حکمی را فقط بخاطر عدم ذکر آن در قرآن انکارکرد؟ 9
در پاسخ باید بیان کرد که :
اولاً: قرآن کریم در احکام فقهی معمولاً به کلیات بسنده کرده است . به عبارتی دیگر قرآن همچون قانون اساسی است که فروع قوانین مدنی ، حقوقی ، جزائی و ... را در آن نمی توان یافت .
ثانیاً : تبیین و تفسیر آن را به پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن، امامان معصوم (ع) سپرده است ،
« وَ أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ ؛
ای پیامبر ما ذکر بر تو نازل کردیم تا برای مردم آنچه را بر ایشان نازل شد (قرآن) تبیین و تفسیر نمایی . »10
خود قرآن دستور داده که علاوه بر آنچه خداوند در قرآن بیان فرموده ،
از سخنان پیامبر(ص) و امامان(ع) اطاعت کنیم:
« وَ مَا آَتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ؛
ای مردم هر چه را رسول الله(ص) به شما دستور داد ، اجرا کنید و هر چه را نهی کرد باز ایستید »11
خلاصه آنکه برای به دست آوردن حکم شرعی ، قرآن یکی از منابع استنباط احکام الهی می باشد ، علاوه بر کتاب آسمانی ما ، روایات معصومین(ع) یکی دیگر از منابع است که اگر حکمی در قرآن ذکر نشده بود باید به این روایات رجوع شود .
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) : قَالَ إِذَا وَلَغَ الْکَلْبُ فِی الْإِنَاءِ فَصُبَّهُ ؛
امام صادق(ع) فرمود: هرگاه سگ از ظرفی آب خورد، آن آب را دور بریز»
نجاست سگ در روایات
عمده دلیل برای حکم به نجاست سگ ، روایات می باشند . احادیث زیادی در این باره وارد شده است ؛ بطوری که در کتاب ارزشمند وسائل الشیعه و بحارالانوار ، ابواب مختلفی در این رابطه وجود دارد .
هر یک از ابواب فوق ، روایاتی را در بر دارد که بیان کننده نجاست سگ اند .
روایاتی که از پیامبر (ص) و امامان معصوم (ع) دربارۀ نجاست سگ به ما رسیده اند ، دو گونه می باشند :
دسته نخست : روایاتی که به صراحت در آن واژه نجس آمده است ،
مانند :
1- «سَأَلَ عُذَافِرٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنْ سُؤْرِ السِّنَّوْرِ وَ الشَّاة وَ الْبَقَرَة وَ الْبَعِیرِ وَ الْحِمَارِ وَ الْفَرَسِ وَ الْبَغْلِ وَ السِّبَاعِ، یُشْرَبُ مِنْهُ أَوْ یُتَوَضَّأُ مِنْهُ؟ فَقَالَ : نَعَمِ ، اشْرَبْ مِنْهُ وَ تَوَضَّأْ . قَالَ قُلْتُ لَهُ : الْکَلْبُ ؟ قَالَ : لَا . قُلْتُ : أَ لَیْسَ هُوَ سَبُعٌ ؟ قَالَ : لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ نَجَسٌ؟ لَا وَ اللَّهِ إِنَّهُ نَجَسٌ ؛
عذافر از امام صادق(ع) از نوشیدن و وضو گرفتن با پس مانده آبی که بعضی از حیوانات (سنور، گوسفند، گاو، شتر ، الاغ ، اسب، استر و درندگان) نوشیده اند، سوال کرد. امام فرمود: بنوش و وضو بگیر. سپس از سگ سوال کردم. امام فرمود: نه. پرسیدم: آیا او یک درنده (مثل دیگر درندگان) نیست ؟ فرمود: نه به خدا ، او نجس است . نه به خدا ، او نجس است . »12
2- عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ لَمْ یَخْلُقْ خَلْقاً أَنْجَسَ مِنَ الْکَلْبِ ؛
عبدالله بن ابی یعفور از امام صادق(ع) نقل می کند : همانا خداوند نیافرید خلقی را که نجس تر از سگ باشد .» 13و مواردی دیگر .
دسته دوم : روایاتی که واژه نجس در آنها ذکر نشده ، امّا با قرائن موجود در آن ، نجاست سگ اثبات می شود . در این روایات ، روش برخورد با سگ همانند روش بر خورد با نجاسات دیگر، بیان شده است .
مانند :
1- « عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) : قَالَ إِذَا وَلَغَ الْکَلْبُ فِی الْإِنَاءِ فَصُبَّهُ ؛
امام صادق(ع) فرمود: هرگاه سگ از ظرفی آب خورد، آن آب را دور بریز .»14
2- عَنِ الْفَضْلِ أَبِی الْعَبَّاسِ : قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع): إِنْ أَصَابَ ثَوْبَکَ مِنَ الْکَلْبِ رُطُوبَة فَاغْسِلْهُ ؛
فضل از امام صادق (ع) نقل می کند : هرگاه رطوبتی از سگ به لباس شما برخورد کرد، پس آنرا بشویید .» 15
3- « عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع) عَنِ الْکَلْبِ یُصِیبُ شَیْئاً (مِنْ جَسَدِ الرَّجُلِ)، قَالَ: یَغْسِلُ الْمَکَانَ الَّذِی أَصَابَهُ ؛
محمد بن مسلم از امام صادق (ع) در مورد سگی که خودش را به بدن مردی مالیده است ، سوال کرد . حضرت فرمود : محل تماس سگ را بشوید .» 16و مواردی دیگر
با توجه به مطالب گفته شده در خواهیم یافت که سگ نجس بوده و باید از آن در غیر موارد ضروری حذر کرد .
انتقال بيماري ها از سگ به انسان
بيماري هاي زونوتيک
بيماري هاي زونوتيک(Zoonotic) به آن دسته از بيماري هايي گفته مي شود که قابل انتقال از حيوانات به انسان هستند.
يکي از مشکلات اصلي و عمده ي بهداشتي کشور که سال ها است به صورت يک معضل، منابع انساني و مالي کشور را به خود اختصاص داده و هر از چند گاه به صورت بحران جدي در استان هاي مختلف و در قالب بيماري هاي نوپديد و بازپديد خود را آشکار مي سازد، بيماري هاي قابل انتقال بين انسان و حيوان است. بر اساس گزارش سازمان جهاني بهداشت از ميان 1709 عامل بيماري زا، 832 عامل، از حيوانات به انسان منتقل مي شود و همچنين از ميان 156 بيماري نوپديد شناخته شده در انسان، 114 مورد آن از حيوانات به انسان منتقل مي گردد. در بعضي از کشورهاي پيشرفته، تعداد حيوانات خانگي شان از تعداد شهروندان آن بيشتر است و همه ي اين حيوانات به صورت بالقوه توانايي انتقال بيماري را دارند.
با توجه به اين که اين بيماري ها مي توانند سيستم ايمني را درگير کنند، بايد در مورد تماس حيوانات با مُسن ترها، نوزادان، کودکاني که در حال آموزش راه رفتن هستند، افراد تحت درمان بيماري هاي سرطاني، افرادي که به تازگي جراحي پيوند عضو داشته اند و افرادي که بيماري هاي خودايمن دارند توجه ويژه‌اي صورت گيرد.
سگ در اتاق ما!
سگ يکي از حيواناتي است که همواره در زندگي انسان ها حضور داشته است. هر کس تصميم به نگهداري سگ در منزل داشته باشد، بايد بداند که پس از چنين تصميمي مسووليت هايي متوجه او مي شود که بايد به خوبي آن ها را بشناسد، بپذيرد و سپس اقدام به خريد و نگهداري سگ کند.
گرچه ورود يک سگ به خانه، براي برخي، اتفاقي هيجان انگيز است، اما آماده کردن خانه براي آوردن سگ، کار بسيار حساس و دشواري است.
پژوهشگران آمريکايي اعلام کردند: افرادي که از سگ هاي خانگي نگهداري مي کنند به دليل اين که اغلب پس از تماس با حيوان دست هاي خود را نمي شويند يا ممکن است اين حيوان به رختخواب صاحب خود نيز راه پيدا کند، در بيشتر موارد ميکروب هاي سگ به افراد منزل منتقل شده و احتمال انتشار ميکروب بين اعضاي خانواده نيز بيشتر مي شود.
دکتر کيت استنسکي(keith stanski) محقق دانشگاه ايالتي کنزاس در اين باره اظهار داشت: تحقيقات نشان مي دهد که تقريبا تمام کساني که سگ دارند با سگ شان غذا مي خورند و بيش از نيمي از آن ها به اين حيوان اجازه مي دهند که روي تختخواب شان کنار آن ها بخوابد.
وي در ادامه تاکيد کرد: آزمايشات نشان مي دهد بسياري از ميکروب هاي مدفوع سگ، در اثر انگشتِ صاحبان آن ها، وجود دارد.
دکتر استنسکي همچنين دريافته است 10 درصد از افرادي که در خانه سگ دارند داراي زنجيره هاي باکتريايي " E coli " هستند که هم در حيوان و هم در صاحب آن مشاهده مي شود.
هاري
هاري يک بيماري ويروسي فوق العاده کشنده است که موجب عفونت مرکز دستگاه عصبي مي گردد. تمامي حيوانات خونگرم ممکن است به آن دچار شوند و به وسيله ي گاز گرفتن توسط حيوانات هار بيماري انتقال مي يابد.
سگ هار به طرز خطرناکي حالت تهاجمي به خود گرفته، تمايل شديدي به گاز گرفتگي اشياء، حيوانات و انسان، از جمله صاحب خود نشان مي دهد و اغلب خود را نيز گاز گرفته و زخم هاي شديدي در بدن ايجاد مي نمايد. سگ هار تمايل به ترک محل سکونت داشته و به سگ ها و حيوانات ديگر حمله مي نمايد. در مرحله آخر بيماري، تشنجات عمومي متداول مي باشد.
اهميت هاري از نظر بهداشت عمومي بر اساس تعداد موارد بيماري نبوده بلکه در رابطه با مرگ و مير شديد ناشي از بيماري که عملاَ 100 درصد بيماران را در بر مي گيرد، مي باشد و نيز برخورد فکري و احساسي، رنج و اضطراب افراد گاز گرفته شده در ترس از ابتلا به بيماري نيز، خالي از اهميت نيست، همچنين، خسارت اقتصادي ناشي از صرف مدت زمان و طول درمان ضد هاري را شامل مي گردد.
گاز گرفته شدن توسط حيواناتي مانند گربه، خفاش، موش، گرگ و راکون هار نيز مي تواند منجر به هاري شود. به هر حال اگر انساني توسط حيواني مشکوک گزيده شد، بايد بلافاصله از سرم ضد هاري استفاده شود. تزريق به موقع اين سرم مي تواند از مرگ فرد جلوگيري کند.
ليشمانيوز جلدي
ليشمانيوز جلدي يا سالک يک بيماري پوستي طولاني مدت و بدون درد و تب، قابل انتقال بين انسان و تعدادي از حيوانات از جمله جوندگان و سگ است. هنگام خونخواري پشه ي خاکي از زخم هاي سالک در جوندگان و سگ، انگل بيماري وارد بدن پشه ي خاکي مي شود و با نيش پشه ي آلوده، بيماري به انسان منتقل مي شود. اين بيماري در آغاز به صورت يک برجستگي کوچک است که به تدريج بزرگ شده و به صورت زخم در مي آيد و احتمال دارد که زخم ها خود به خود ظرف چند هفته تا چند ماه و گاهي يک سال و يا بيشتر بهبود يابند. ممکن است ضايعات منفرد يا متعدد بوده و گاهي بدون زخم و به ندرت منتشر شود. در برخي افراد عود بيماري پس از بهبود به صورت زخم و يا برجستگي کوچک در محل زخم قبلي خوب شده، ظاهر مي شود.
کيست هيداتيک
کيست هيداتيک يک بيماري انگلي است که انسان و دام در اثر خوردن تخم نوعي انگل به نام کرم تنيااکينوکوک که در مدفوع سگ بيمار وجود دارد، به آن مبتلا مي شوند. کيست هيداتيک کيسه اي آبکي حاوي مرحله ي نوزادي انگل است که امکان ايجاد آن در اعضاي مختلف بدن وجود دارد. اين کيست ها بسته به اين که در ريه، کبد، مغز يا هر بافت ديگري ايجاد شده باشند قادر به بروز عوارض مختلفي هستند و براي برداشتن آن ها نياز به عمل جراحي است. راه انتقال اين بيماري از طريق دست آلوده به مدفوع سگ و خوردن آب و مواد غذايي است که به وسيله ي مدفوع حيوان بيمار، آلوده شده باشد. براي پيشگيري بايد تماس انسان با سگ ها را کم و سگ هاي آلوده را درمان کرد و سبزيجات را قبل از مصرف به طور کامل شست و همچنين از تغذيه ي سگ از امعا و احشاي دام جلوگيري کرد.
بيماري هاي انگلي سگ
اين بيماري ها را مي توان به دو دسته انگل هاي خارجي و داخلي تقسيم کرد.
نوع خارجي شامل گري، کک و شپش است.
کک: کک ها روي کف لانه يا بستر تخم مي گذارند و تخم ها در عرض 2 تا 3 هفته به کک هاي بالغ تبديل مي شوند. کک سگ(Ctenocephalides canis) به عنوان ميزبان واسط براي لارو، يک کرم نواري شايع به نام ديپليديوم کانينوم عمل مي کند. اين نکته ضرورت کنترل آلودگي به کک را بيشتر مي کند البته با تذکر اين که کک سگ مي تواند باعث گزش شديد صاحب حيوان نيز بشود. جالب است که بدانيد کک انسان يا همان پولکس ايريتانس(pulex irritans) روي بدن سگ نيز زندگي مي کند.
شپش: سگ به دو گونه از شپش ها مبتلا مي شود: يک شپش مکنده به نام لينوگناتوس پيليفروس(linognathus piliferus) و يک شپش گزنده به نام تريکودکتس کانيس((Trichodectes canis. شپش باعث خارش شديد و پوسته پوسته شدن پوست مي گردد. اين موجودات با تماس مستقيم منتقل مي شوند. تخم هاي شپش به موهاي بدن مي چسبد و لاروهاي آن نيز در همان جا از تخم خارج مي گردند. برخي از شپش ها خونخوار بوده و باعث کم خوني مي شوند.
نوع داخلي شامل کرم ها است که دو نوع از آن ها وجود دارد: کرم هاي گرد و کرم هاي نواري.
کرم نواري: کرم نواري متداول در سگ کانينوم((caninum ناميده مي شود ولي انواع ديگري نيز وجود دارد. نشانه هاي شاخص آلودگي حيوان به کرم نواري شامل اشتهاي حريصانه همراه با تحليل رفتن حيوان است. همچنين مي توان کرم را در مدفوع يا چسبيده به موهاي اطراف مقعد سگ نيز مشاهده کرد.
کرم‌هاي گرد: گاه در تابستان، سگ ها در بين پنجه هاي خود دچار بيماري جرب مزمن مي شوند که البته جرب هاي واقعي نيستند بلکه لاروهاي انگلي هستند که در زير پوست نقب مي زنند.
توکسوکاريازيس
توکسوکاريازيس(Toxocariasis ) يک بيماري انگلي از خانواده ي کرم هاي گرد است. اين انگل در بسياري از حيوانات و انسان قادر به ايجاد بيماري است. در سگ و گربه دو گونه ي توکسوکارا کتي و توکسوکارا کنيس مي تواند سبب بيماري شود. توله سگ ها از طريق بند ناف در دوران جنيني و نيز خوردن شير مادر پس از تولد آلوده مي شوند، اما گربه ها فقط از راه خوردن شير مادر آلوده مي شوند. اين انگل نه تنها در سگ و گربه باعث بيماري مي شود، بلکه مهاجرت لارو انگل در بدن انسان خصوصاً بچه ها ايجاد بيماري مي کند. در ايالات متحده تخمين زده مي شود که سالانه هزار مورد از آلودگي در انسان مشاهده مي شود.
دو شکل عمده‌ي اين بيماري وجود دارد:
الف. شکل چشمي:
توکسوکاريازيس مي تواند منجر به بيماري هاي چشمي شود که در نهايت به کوري مي انجامد. شکل چشمي زماني ايجاد مي شود که انسان يا حيوان تخم انگل را ببلعد. تخم انگل داخل روده، باز و تبديل به لارو مي شود. اين لارو مي تواند به ساير نقاط بدن از جمله چشم مهاجرت کند که در چشم منجر به التهاب و زخم شبکيه مي شود. هر ساله حدود 700 نفر از کودکان مبتلا به شکل چشمي توکسوکاريازيس، بينايي خود را از دست مي دهند.
ب. شکل احشايي:
آلودگي شديد با توکسوکاريازيس اگرچه به ندرت اتفاق مي افتد، اما مي تواند منجر به شکل احشايي توکسوکاريازيس شود. پس از اين که تخم اين انگل توسط انسان بلعيده شد، در روده به لارو تبديل مي شود. اين لاروها در داخل بدن شروع به مهاجرت مي کنند تا اين که خود به خود بميرند. اين امر ممکن است چندين سال به طول بيانجامد. ارگان هايي که بيشتر درگير مي شوند شامل مغز، کبد، ريه و چشم است. علايم بيماري شامل تب، سردرد، سرفه، درد يا ناراحتي معده، آسم يا پنوموني است. در بيشتر موارد افراد بالغي که به تعداد کمي لارو انگل آلوده شده اند علايم خاصي را نشان نمي دهند. بيشتر علايم در بچه هايي که با سگ و گربه بازي مي کنند ديده مي شود. اگرچه موارد توکسوکاريازيس گربه اي نيز در انسان ديده مي شود، اما به دليل عادت رفتاري گربه در دفع مدفوع، موارد آن نادرتر است.
تخم اين انگل مي تواند تا دو سال يا بيشتر در خاک زنده بماند. شما و فرزندان تان مي توانيد در صورت بلع ناگهاني تخم هاي عفوني توکسوکاريازيس از خاک يا ساير سطوح آلوده و لوازمي از منزل که با سگ و گربه در تماس بوده اند، آلوده شويد. در صورت بروز علايم، انجام آزمايش هاي خاص براي تشخيص آلودگي ضروري است. شکل احشايي آلودگي، با داروهاي ضد انگل که معمولاً همراه با داروهاي ضد التهاب داده مي شود، درمان مي شود. درمان شکل چشمي مشکل تر است و معمولاً تلاش مي شود که از پيشرفت جراحت چشم جلوگيري شود. اين انگل در خانم هايي که به خصوص براي اولين بار باردار مي شوند، مي تواند منجر به سقط جنين يا زايمان نارس شود.
سگ در خانه
جاي هيچ حيواني در منزل مسکوني نيست!
با توجه به اهميت بيماري هاي ذکر شده، اطلاع رساني و ارتقاي سطح آموزش جامعه در اين زمينه اهميت ويژه‌اي دارد. اغلب کارشناسان و متخصصان دامپزشکي با بيان اين مطلب که هر روز بر تعداد افرادي که به نگهداري حيوانات خانگي رو مي آورند اضافه مي شود، تاکيد مي کنند در تمام جوامع مهم ترين مشکلي که در اين زمينه مطرح مي شود مساله ي بيماري هاي مشترک بين حيوان و انسان است.
از لحاظ بهداشتي، جاي هيچ حيواني در منزل مسکوني نيست، چون همه ي حيوانات مي توانند تعدادي از بيماري ها را به انسان منتقل کنند. نگهداري هر نوع حيواني در منزل عوارضي دارد که تشخيص برخي از اين عوارض و بيماري ها در افراد مبتلا بسيار دشوار است و تشخيص آن در برخي ديگر امکان پذير نيست. صاحبان سگ و گربه و به خصوص بچه هاي کوچک بيشتر در معرض ابتلا به بيماري هستند. بچه هاي کوچک به دليل اين که چهار دست و پا راه مي روند و مرتب دست شان را در دهان مي کنند بيشتر در معرض خطر هستند.
چند توصيه:
دست هاي تان را بعد از تماس با حيوان خانگي حتماً بشوييد.
به بچه ها اجازه ندهيد در مکان هايي که به وسيله ي مدفوع حيوانات خانگي يا ساير حيوانات آلوده شده است بازي کنند.
هرگز بچه هاي کوچک را با سگ ها تنها نگذاريد.
گردآوري: مريم مراديان نيري – سايت تبيان
زهرا اجلال – گروه دین و اندیشه تبیان
پی نوشت ها :
1- صفی پور، منتهی الارب فی لغة العرب ، ص 1228
2- التوبه ، 28
3- راغب اصفهانی، مفردات ، حرف نون ، لفظ نجس
4- نقش یک سگ نیز بر دیوار غار است، و بالاى غار، صومعهاى قدیمى است و مسلمانان نیز مسجدى ساختهاند - تفسیر نور ج7 ، ص143
5- « وَصِیْد» چنان که «راغب» در کتاب «مفردات» مىگوید: در اصل به معنى اطاق و انبارى است که در کوهستان براى ذخیره اموال ایجاد مىکنند ، و در اینجا به معنى دهانه غار است ؛ تفسیر نمونه ، ج12، ص406
6- اعراف ، 176
7- تفسیر نمونه ، ج 7، ص 25
8- مائده/4
9- عدد رکعات نماز ـ دو رکعت صبح، چهار رکعت ظهر، چهار رکعت عصر، سه رکعت مغرب و چهار رکعت عشاء ـ در قرآن ذکر نشده است، با اینکه از مسلمات بوده و اختلافی در آن نیست
10- نحل/44
11- حشر/7
12ـ وسائلالشیعه ، ج 1 ، ص 226
13- همان ، ج1 ، ص227
14-همان ، ج1، ص226
15- همان ، ج3 ، ص414
16- همان ، ج 3 ، ص 416
منابع:
ماهنامه ي جامعه ي پزشکي استان گيلان
سايت پزشکان بدون مرز
سايت پزشکان ايران
