گذشت از مال و جان
در آیات قرآن، جهاد با «اموال و انفس» مکرر ذکر شده است. در این داد و ستد، هم گذشتن از مال مهم است، هم نثار کردن جان.
دنیا، بازار اولیای خداست. صالحان باید در این تجارتخانه، پر سودترین داد و ستدها را داشته باشند. داد و ستد با خدا، یکی از این تجارتهای پر منفعت است.
وقتی خداوند، مشتری مالها و جانها باشد و در قبال آن، هم بهشت عطا کند، هم راضی باشد، هم قول حتمی به وفای به این عهد دهد، هم وعده خلود و جاودانگی در بهشت بدهد، چه معامله ای پر سودتر از این؟
آیه «انّ اللّه اشتری من المؤمنین انفُسَهم و أموالَهُم بانّ لَهُم الجنّة...»(1) عهدنامه الهی با اهل ایمان است.
او هم جانها را خریدار است، هم اموال را. جان را در عرصه «جهاد» و مال را در صحنه «حقوق مالی» که پرداخت زکات هم یکی از آنهاست.
حتی جهاد، اگر پشتوانه مالی و تأمین نیازهای جبهه را بطلبد، زکات یکی از منابع تأمین این نیازهاست؛ چرا که جهاد، هم «مرد» می خواهد، هم «مال»، هم «سلاح» لازم دارد، هم حاصل سلاح، هم تجهیزات رزمندگان لازم است، هم پشتیبانی تدارکاتی از طریق پرداخت حقوق مالی و زکات و انفاق.
اگر توفیق حضور در جبهه و رزم و رویارویی با متجاوزان برای همه میسّر و فراهم نیست، میدان دیگری گشوده است که هر کس، هر جا، به هر مقدار که بتواند، با ادای تکلیف مالی در این «آوردگاه» حضور می یابد، و با کمک مالی، در تسلیح و تجهیز جبهه نظامی شرکت می کند.
این، همان «جهاد مالی» است که هم به تقویت روحیه و توان رزمندگان کمک می کند، هم تعهّد و احساس مسئولیت کمک کنندگان را می افزاید، هم از علاقه های مادّی و دلبستگی به «مال دنیا» می کاهد، هم مایه قرب به خداست، هم برای رسیدن به حیات طیّبه و رهایی از «تهلکه»، راهی خداپسندانه است.
اگر قرآن کریم دعوت به انفاق را در کنار نهی از هلاک ساختن خود مطرح فرموده است «و انفقوا فی سبیل الله و لا تُلقوا بایدیکم الی التهلکه»(2) اشاره به همین حیات معنوی فرد و حیات اقتصادی جامعه دارد که در سایه بذل مال و انفاق ثروت و ادای حقوق واجب و شرکت در «جهاد مالی» است و عمل به فرمان خداوند است که «جاهدوا بأموالکم و انفسکم فی سبیل الله»(3)
این است که «تجهیز مالی رزمنده» از کارهای ثواب و مایه مغفرت و نوعی شرکت در جهاد محسوب می شود و در احادیث آمده است که:
«مَن جهّز غازیا بسلک او ابرة غفرالله له ما تقدّم مِن ذنبه و ما تأخّر».
«هر کس رزمنده ای را حتی با سوزن و نخی تجهیز کند، خداوند گناهان گذشته و آینده اش را می آمرزد.»
گذشتن از مال و جان، هر دو، نشان صدق در ایمان است و آخرت سعادت بار را هم برای مسلمان تأمین می کند.