♦✿♦ چه کسانی شایسته حکومت اند؟ ♦✿♦

[گمنام]

​

امید به حاکمیت انسان های صالح در آیندهای روشن و استقرار عدالت و صلح فراگیر و همگانی، امری فطری است. همة افراد، براساس فطرت ذاتی خود، به امید روزی هستند که جهان در پرتو هدایت های انسانی شایسته و با تأیید و عنایت پروردگار هستی، از بیداد و تباهی رهایی یافته، از نا بسامانیها، ناامنی ها و تیره روزیها خلاص شود و سرانجام به صلح و صلاح نایل آید.

در بیشتر دین ها و مذهب های جهان، از مصلحی سخن به میان آمده است که در آخرالزَّمان ظهور کرده و به کژی ها و کژروی ها پایان خواهد داد و شالودة حکومتی یگانه و جهانی را بر اساس دادگری، بنا خواهد کرد. تمام پیامبران و سفیران الهی نیز در این زمینه به مردمِ با ایمان جهان، نویدهای روشنی داده اند.

این اندیشه که در اسلام با عنوان «مهدویّت»، شناخته شده است، همچون دیگر ادیان، ریشه در کلام پروردگار الهی دارد؛ از این رو قرآن، در جایگاه کتاب آسمانی مسلمانان، با پافشاری تمام، پیروزی نهایی «حق» بر «باطل» را به تمام انسان ها وعده فرموده و حکومت صالحان و شایستگان را نوید داده است.

مسلمانان با بهره مندی از آموزه های آفتابگون وحی و سخنان نورانی رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله و سلم، بر این باورند: «آن انسان بزرگ که شایستگان را بر گیتی چیره خواهد ساخت، کسی نیست مگر رادمردی از سلاله آخرین پیامبر الهی، یعنی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف».

اگرچه قرآن دربارة ظهور و قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به گونه ای فراگیر سخن رانده و به تشکیل حکومت دادگر جهانی و پیروزی شایستگان بشارت داده است، مفسران شیعه و برخی از تفسیرگران اهل سنّت، این آیات را ـ به استناد روایات اهل بیت و دیدگاه های دانشمندان مسلمان، به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ، مربوط دانسته اند.

 

[گمنام]

به باور ایشان، مهم ترین آیه ای که پرده از حاکمیت انسان های شایسته در آینده برداشته، این گونه می فرماید:

(وَلقَدْ کَتَبْنا فِی الزّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذّکْرِ أنّ الارضَ یرِثُها عِبادِی َ الصّالِحُونَ)؛[1]

وهمانا، در زبور پس از ذکر نوشتیم که زمین را بندگان شایستة من، به ارث خواهند برد.

در این آیه، به یکی از روشن ترین پاداش های دنیوی صالحان (حکومت روی زمین)، اشاره شده است. و در روایاتی چند نیز، این رویداد مهم، در عصر ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دانسته شده است.

پیش از هر سخن بهتر است به اشاره، برخی واژگان آیه را بررسی کنیم.

ـ «زبور» داود (یا به تعبیرکتاب های عهد قدیم، مزامیر داود) عبارت است از: «مجموعه ای از مناجات ها و نیایش ها[2] و اندرزهای داود پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و آنچه بر او نازل شد[3]». برخی نیز در معنای «زبور» گفته اند: نامی است برای جنس کتاب هایی که بر پیامبران نازل می شود.[4]

ـ «ذکر»، در اصل به معنای چیزی است که مایه تذکر و یاد آوری باشد؛ ولی در این آیه ـ به قرینه معرفی آن قبل از زبور ـ به کتاب آسمانی حضرت موسی علیه السلام، (تورات) تفسیر شده است.

ـ «ارض»، به مجموع کره زمین گفته می شود؛ مگر این که قرینه خاصی در کار باشد.

ـ «ارث»، یعنی چیزی که بدون معامله و داد و ستد، به کسی انتقال می یابد. در قرآن کریم، گاهی به معنای تسلط و پیروزی یک قوم شایسته، بر قوم ناشایست و در اختیار ـ گرفتن موهبتها و امکانات آن ها گفته شده است.[5]

اما مقصود از این شایستگی چیست؟ با توجه به اضافه شدن «بندگان» به «خدا»، ایمان و توحید آنان روشن می شود و با توجه به کلمه «صالحون»، همه شایستگی ها به ذهن می آید: عمل و تقوا، علم و آگاهی، قدرت و قوت، و تدبیر و نظم و درک اجتماعی. این شایستگی ها دارای آثار و برکاتی بی مانند است؛ به گونه ای که اگر بندگان با ایمان، این شایستگیها را برای خود فراهم سازند، خداوند نیز آن ها را یاری میکند تا بر مستکبران چیرگی یافته، دستهای آلوده شان را از حکومت روی زمین کوتاه کنند و دارندة میراثهای آن ها شوند.

 

[گمنام]

بنابراین، تنها «استضعاف» سبب پیروزی بر دشمنان و حکومت بر روی زمین نیست؛ بلکه وجود ایمان و کسب شایستگی ها نیز، بایسته است و مستضعفان جهان تا زمانی که این دو اصل را زنده نکنند، به حکومت روی زمین نخواهند رسید.

اما این که مقصود از این وراثت چیست؟ مرحوم علامه طباطبایی پس از بیان مطالبی ذیل آیه، این گونه می نویسد: مراد از وراثت زمین این است که سلطنت بر منافع، از دیگران به صالحان منتقل شود و برکات زندگی در زمین، مختص ایشان شود. این برکات، یا دنیایی است که برمی گردد به بهره مندی صالحان از زندگی دنیایی که در این صورت، خلاصة مفاد آیه این می شود که: به زودی زمین از لوث شرک و گناه پاک شده، جامعه بشری صالح که خدای را بندگی کنند و به وی شرک نورزند، در آن زندگی کنند؛ همچنان که آیه(وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ ... یَعْبُدُونَنِی لا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً)[6] از آن خبر می دهد یا این برکات اخروی است که عبارت است از مقامات قربی که در دنیا برای خود کسب کردند؛ چون این مقامات هم ـ گرچه از نعیم آخرت است ـ از برکات حیات زمینی است؛ همچنان که آیه: (وَ قالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَنا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّةِ حَیْثُ نَشاءُ)[7] که حکایت کلام اهل بهشت است و آیة (أُولئِکَ هُمُ الْوارِثُونَ الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ)[8] بدان اشاره می کنند.

از همین جا روشن می شود آیه مورد بحث، ویژة یکی از دو وراثت های دنیایی و آخرتی نیست؛ بلکه هر دو را شامل می شود. و تفسیرگرانی که آن را به وراثت آخرتی اختصاص داده و به آیاتی که مناسب با آن وراثت است تمسک جسته اند، حرف درستی نزده اند. آن مفسرینی هم که آیه را به وراثت دنیایی اختصاص داده، بر دوره ظهور اسلام یا دوران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ که رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم در اخبار متواتره از آن خبر داده و شیعه و سنی آن ها را نقل کرده اند ـ حمل نموده اند باز راه درستی نرفته اند؛ زیرا روایات مذکور ـ هر چند متواتر و مسلم است ـ آیه را تخصیص نمی زند.

کوتاه سخن، همان طور که گفتیم، آیه شریف، مطلق است و شامل هر دو وراثت می شود

در تفسیر آیة شریف، از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود:

هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ یَبْعَثُ اللَّهُ مَهْدِیهُمْ بَعْدَ جَهْدِهِمْ فَیعِزُّهُمْ وَ یذِلُّ عَدُوَّهُمْ؛[9]

این بندگان شایسته، همانا آل محمد هستند که خداوند، مهدی آنان را پس از کوشش ایشان مبعوث می کند. پس ایشان را عزّت داده، دشمنانشان را ذلیل خواهد کرد.

روشن است مفهوم این روایت، انحصار نیست؛ بلکه بیان یک مصداق عالی و آشکار است و این تفسیرها، هرگز عمومیت مفهوم آیه را محدود نمیکند؛ بنابراین هر زمان و هر جا، بندگان صالح خدا قیام کنند، پیروز و موفق خواهند بود و سرانجام وارث زمین و حکومت آن خواهند شد.[10]

 

[گمنام]

در پایان سخن یاد این نکته لازم است که در مزامیر داود تعبیر یاد شده یا مشابه آن، در چند مورد دیده می شود و نشان میدهد با تمام تحریفات موجود در این کتاب ها، این قسمت، همچنان از دستبرد مصون مانده است.

برخی از این فرازها بدین قرارند:

... شر یران منقطع می شوند و اما متوکلان به خداوند، وارث زمین خواهند شد و حال اندک است که شریر نیست می شود؛ هر چند مکانش را استفسار نمایی، ناپیدا خواهد شد؛[11]

اما متواضعانه وارث زمین شده، از کثرت سلامتی شادکام خواهند شد؛[12]

متبرکان خداوند، وارث زمین خواهند شد؛ اما ملعونان وی منقطع خواهند شد...؛[13]

صدیقان وارث زمین شده، همیشه در آن ساکن خواهند بود؛[14] خداوند روزهای صالحان را می داند و میراث ایشان ابدی خواهد شد.[15]

در این عبارت ها، عنوان «صالحان» که در قرآن آمده است، با همان تعبیر در مزامیر داود به چشم می خورد. علاوه بر این، تعبیرات دیگری نیز مانند صدیقان، متوکلان، متبرکان و متواضعان، در جمله های دیگر ذکر شده است. این تعبیرها، دلیل بر عمومیت حکومت «صالحان» است و با احادیث قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تطبیق میکند .

بدین سان می توان نتیجه گرفت حضرت حق تعالی آخرین حکومت را از آن صالحان می داند که: العاقبه للمتقین.

.........

[1]. انبیا (21)، آیه 105.

[2] . علامه مجلسی، بحار الانوار، ج9، ص 223.

[3] . شیخ کلینی، کافی، ج1، ص 225.

[4] . طبرسی، جوامع الجامع، ج3، ص، 31.

[5]. ر. ک: اعراف (7)، آیه137.

[6] . «خدا به آن عده از شما که ایمان آورده عمل صالح کردند وعده داده که به زودی ایشان را جانشین دیگران در زمین کند ... مرا بپرستند و چیزی شریکم نسازند»، سوره نور()، آیه 55.

[7] . «و گفتند حمد خدای را که زمین را به ما ارث داد تا هر جا از بهشت را که بخواهیم برای خود انتخاب کنیم». سوره زمر()، آیه 74.

[8] . «ایشانند وارثان، همانهایی که فردوس برین را ارث می برند». سوره مؤمنون()، آیه 11.

[9]. محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبة، ص184.

[10]. تفسیر نمونه، ج 13، ص 515 ـ 524.

[11]. مزامیر داود، 37، بند 9.

[12]. همان، بند 11.

[13]. همان،37، بند 27.

[14]. همان، بند 29.

[15]. همان، بند 18.