تفسیر سوره نباء

[آسمان]

فضيلت تلاوت سوره :.​

در حـديـثـى از پـيـغمبرگرامى اسلام (ص) آمده است : ((كسى كه سوره عم يتسـائلون را بخواند خداوند از نوشيدنى خنك و گواراى بهشتى در قيامت سيرابش مى كند)).


و نـيـز در حـديـث ديگرى از آن حضرت نقل شده كه فرمود: ((كسى كه آن رابخواند و حفظ كند حساب او در روز قيامت (چنان سريع انجام مى گيرد كه) به مقدار خواندن يك نماز خواهد بود)).


به نام خداوند بخشنده بخشايشگر.


(آيه)ـ خبر مهم ! در نخستين آيه سوره به عنوان يك استفهام آميخته با تعجب مى فرمايد: ((آنها از چه چيز از يكديگر سؤال مى كنند))؟ (عم يتسـالون).


(آيـه)ـ سـپـس بـى آنكه در انتظار پاسخ آنها باشد خود به پاسخگوئى پرداخته ، مى افزايد: ((از خبر بزرگ و پراهميت)) رستاخيز (عن النبا العظيم).


(آيه)ـ ((همان خبرى كه پيوسته در آن اختلاف دارند)) (الذى هم فيه مختلفون).


در اين كه منظور از اين خبر بزرگ ((نبا عظيم)) چيست ؟.


دقـت در مـجموع آيات اين سوره مخصوصا تعبيراتى كه در آيات بعد آمده وجمله ((ان يوم الفصل كــان مـيـقــاتـا)) كه بعد از ذكر نشانه هاى قدرت خداوند در زمين و آسمان آمده و توجه به اين حقيقت كه شديدترين مخالفت مشركان در مساله ((معاد)) بود، روى هم رفته تفسير به روز معاد و رستاخيز را تاييد مى كند.


ولـى ايـن مـانـع نـمـى شـود كه آيه مصداقهاى ديگرى نيز داشته باشد; چرا كه قرآن داراى بطون مـخـتـلـفى است ، يعنى يك آيه ممكن است معانى متعددى داشته باشد كه از ميان آنها يك معنى ظـاهر است ، و معانى ديگر بطون قرآن است كه به كمك قرائن مختلفى از آن استفاده مى شود، لذا در روايـات زيادى كه از طرق اهل بيت (ع) و بعضى از طرق اهل سنت نقل شده ((نبا عظيم)) (خبر بـزرگ) بـه مساله ولايت و امامت اميرمؤمنان على (ع) كه مورد اختلاف و گفتگو از سوى جمعى بود،يا به مساله ولايت بطور اعم تفسير شده است.


(آيـه)ـ سـپـس مـى افـزايـد: ((چـنـيـن نيست كه آنها فكر مى كنند و به زودى مى فهمند)) (كلا سيعلمون).


(آيه)ـ ((باز هم چنين نيست و به زودى مى فهمند)) (ثم كلا سيعلمون).


((آن روز بـا خـبـر مـى شـوند كه فرياد واحسرتاى آنها بلند است ، و از تفريط وكوتاهى خود سخت پشيمان مى شوند)) (زمر/56).


آن روز كـه امـواج عذاب گرداگرد آنها را مى گيرد، و تقاضاى بازگشت به دنيا رامى كنند ((آيا راهى به بازگشت وجود دارد)) (شورى /44).


حـتـى در لـحظه مرگ كه حجابها از برابر چشم انسان كنار مى رود و حقايق عالم ديگر در برابر او آشكار مى شود و به برزخ و معاد يقين پيدا مى كند در همان لحظه نيزفريادش بلند مى شود كه :.


((مرا بازگردانيد تا عمل صالحى انجام دهم)) (مؤمنون /99و100).


(آيه).

 

[آسمان]

پاسخ : تفسیر سوره نباء

بِسمِ اللهِ الرَّحمانِ الرَّحیمِ
1عَمَّ یَتَساءَلُونَ
2عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ


3الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ


4کَلاّ سَیَعْلَمُونَ


5ثُمَّ کَلاّ سَیَعْلَمُونَ





ترجمه:


به نام خداوند بخشنده بخشایشگر


1 ـ آنها از چه چیز از یکدیگر سؤال مى کنند؟!


2 ـ از خبر بزرگ (رستاخیز)!


3 ـ همان خبرى که در آن اختلاف دارند!


4 ـ چنین نیست، به زودى مى فهمند!


5 ـ باز هم چنین نیست، به زودى مى فهمند (که قیامت حق است)!

 

[آسمان]

پاسخ : تفسیر سوره نباء

[h=6]تفسیر:


خبر مهم!


در نخستین آیه این سوره، با عنوان یک استفهام آمیخته با تعجب مى فرماید:


«آنها از چه چیز از یکدیگر سؤال مى کنند»؟ (عَمَّ یَتَساءَلُونَ).(1)


* * *


پس از آن، بى آن که در انتظار پاسخ آنها باشد، خود به پاسخگوئى پرداخته مى افزاید: «آنها از خبر بزرگ و پر اهمیت سؤال مى کنند» (عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ).


* * *


«همان خبرى که پیوسته در آن اختلاف دارند» (الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ).


در این که: منظور از این خبر بزرگ (نبأ عظیم) چیست؟ مفسران پاسخ هاى متعددى گفته اند:


گروهى، آن را اشاره به روز رستاخیز،


بعضى اشاره به نزول قرآن مجید،


و بعضى به همه اصول دین، از توحید گرفته تا معاد،


و در روایاتى نیز تفسیر به مسأله ولایت و امامت شده است، که در نکته هاى آینده به آن اشاره خواهد شد.


دقت در مجموع آیات این سوره، مخصوصاً تعبیراتى که در آیات بعد آمده، و جمله «إِنَّ یَوْمَ الْفَصْلِ کانَ مِیقاتاً» که بعد از ذکر نشانه هاى قدرت خداوند در زمین و آسمان آمده، و توجه به این حقیقت که شدیدترین مخالفت مشرکان در مسأله «معاد» بود، تفسیر اول یعنى معاد و رستاخیز را تأئید مى کند.


«نبأ» به گفته «راغب» در «مفردات»، به معنى خبرى است که «مهم» و داراى «فایده» باشد و انسان نسبت به آن «علم» یا «ظن غالب» پیدا کند، و این امور سه گانه در معنى «نبأ» شرط است.(2)
بنابراین، توصیف به «عظیم» تأکید بیشترى را مى رساند و روى هم رفته نشان مى دهد: این خبر که گروهى در آن تردید داشتند، واقعیتى بوده است شناخته شده، پر اهمیت، و با عظمت، و چنان که گفتیم: مناسب تر از همه این است که: منظور، خبر رستاخیز باشد.


جمله: یَتَسائَلُونَ: «از یکدیگر سؤال مى کنند» ممکن است تنها اشاره به کفار باشد، که آنها همواره درباره معاد از یکدیگر سؤال مى کردند، نه سؤال براى تحقیق و درک حقیقت.


این احتمال نیز وجود دارد که: منظور از آن سؤال از مؤمنان، و یا از شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله) باشد.(3)

در اینجا سؤالى مطرح شده که: اگر منظور از «نبأ عظیم» رستاخیز است، این امر، ظاهراً مورد انکار همه کفار بوده پس چرا مى فرماید: «آنها در آن اختلاف دارند»؟


در پاسخ مى گوئیم: انکار معاد به صورت مطلق، حتى در میان مشرکان قطعى نیست، چه این که بسیارى از آنها بقاى روح را بعد از بدن، و به تعبیر دیگرى معاد روحانى را اجمالاً قبول داشتند.


اما در مورد معاد جسمانى، بعضى در آن اظهار تردید و شک مى کردند که: لحن آیات قرآن آن را منعکس کرده است،(4) و بعضى شدیداً منکر بوده و حتى پیامبر(صلى الله علیه وآله) را به خاطر ادعاى معاد جسمانى (نعوذ باللّه) دیوانه، یا مفترى بر خدا، مى دانستند(5) و به این ترتیب، اختلاف آنها در مسأله معاد قابل انکار نیست.



[/h]

 

[آسمان]

پاسخ : تفسیر سوره نباء

سپس، مى افزاید: «این چنین نیست که آنها درباره قیامت مى گویند و فکر مى کنند، به زودى مى فهمند» (کَلاّ سَیَعْلَمُونَ).(6)


* * *


«باز هم چنین نیست که آنها مى پندارند، به زودى آگاه خواهند شد» (ثُمَّ کَلاّ سَیَعْلَمُونَ).


«آن روز با خبر مى شوند که فریاد وا حسرتاى آنها بلند است، و از تفریط و کوتاهى خود سخت پشیمان مى شوند» (أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى عَلى ما فَرَّطْتُ فِی جَنْبِ اللّهِ).(7)


آن روز که امواج عذاب گرداگرد آنها را مى گیرد، و تقاضاى بازگشت به دنیا را مى کنند: هَلْ إِلى مَرَدّ مِنْ سَبِیل: «آیا راهى براى بازگشت وجود دارد».(8)


حتى در لحظه مرگ، که حجاب ها از برابر چشم انسان کنار مى رود، و حقایق عالم دیگر در برابر او آشکار مى شود، و به برزخ و معاد یقین پیدا مى کند در همان لحظه نیز فریادش بلند مى شود که: «مرا بازگردانید * تا عمل صالحى انجام دهم» (رَبِّ ارْجِعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ).(9)


تعبیر به «سَیَعْلَمُون» (با «س» که معمولاً براى آینده نزدیک مى آید)، اشاره به این است: قیامت امرى است نزدیک، و تمام عمر دنیا در برابر آن ساعتى بیش نیست!


در این که: دو آیه فوق که به صورت تکرار آمده، به منظور تأکید یک واقعیت (آگاهى آنها در آینده نزدیک از قیامت و رستاخیز) است، یا بیان دو مطلب جداگانه (اولى اشاره به این که در آینده نزدیک عذاب دنیا را مى بینند، و دومى اشاره به این که عذاب آخرت را بعد از آن خواهند دید)، مفسران دو احتمال داده اند، ولى تفسیر اول مناسب تر به نظر مى رسد.


این احتمال نیز داده شده: منظور این است که: با پیشرفت علم و دانش بشر، شواهد و دلائل بر وجود رستاخیز آن قدر فراوان مى شود که، حتى منکران چاره اى جز اعتراف به آن نمى بینند.


لکن، اشکال این تفسیر آن است که: چنین آگاهى براى آیندگان از نوع بشر خواهد بود، نه براى آن گروهى که در عصر پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى زیستند و در امر قیامت اختلاف داشتند، در حالى که آیه درباره آنها سخن مى گوید.


* * *