بسم الله الرحمن الرحیم
بحث سوبسید و یارانه از مباحث مهم عدالت اقتصادی در هر کشوری است و در جمهوری اسلامی ایران نیز از همان ابتدا این مسئله مورد بحث بوده است و به طرق گوناگون تلاش شده تا این یارانه ها لحاظ شوند. تا چند سال پیش اما شیوه عرضه یارانه ها عادلانه نبود و به طور کلی بر روی خدمات و محصولات ارائه می شد. به عنوان مثال بارز این شکل، میتوان سوخت و انرژی را مثال زد. برق و گاز و بنزین با قیمت یکسان یارانه ای برای همه ارائه میشد و طبیعتاً ثروتمندانی که بیشتر مصرف میکردند، بیشتر از یارانه ها نیز بهره مند می شدند. به همین جهت بود که مسئولان به دنبال بهینه سازی اختصاص یارانه ها بودند؛ تا اینکه از سال ۸۹ با تصویب قانون هدفمندسازی یارانه ها و اجرای آن از آذر ماه همان سال این خدمات وارد مرحله جدیدی شد.
با اجرای این قانون، یارانه ها به تدریج از کالاهای اساسی حذف شده و به صورت نقدی در اختیار افراد نیازمند قرار میگیرد. اگر چه مرحله اول این قانون به هر ترتیب اجرایی شد، اما فراز و نشیب های زیادی به همراه داشت و به نحوی پیش رفت که اجرای فاز دوم طبق پیش بینی صورت نگرفت. اکنون با آغاز سال جدید، دولت جدید می بایست فاز دوم را به اجرا بگذارد. با توجه به بار مالی یارانه های نقدی و شرایط اقتصادی کشور، دولت یازدهم همت خود را صرف این نموده است تا افرادی را که نیاز جدی به دریافت یارانه ندارند تشویق نماید تا انصراف خود را اعلام کنند. البته پیش از این نیز، مدتی بعد از آغاز طرح هدفمندی یارانه ها، چنین فراخوانی از سوی دولت به این نحو صادر شد که فرض را بر انصراف گذاشتند و درخواست کردند کسانی که مایل به دریافت یارانه هستند «عدم انصراف» خود را اعلام نمایند.
اکنون نیز با نزدیک شدن زمان ثبت نام مجدد برای دریافت یارانه، این تشویق و دعوت به انصراف در سخنان مقامات دولتی و اقدامات رسانه ای مانند زیرنویس ها و پیام های متعدد به شکلی فراگیر به چشم میخورد که خود موجب واکنش های فراوان رسانه ای شده است. متأسفانه برخی از این واکنش ها با مبانی اسلامی فاصله داشته و بر اساس مواضع فکری و حب و بغض های سیاسی صورت گرفته است. نمونه هایی از این موضعگیری ها به طنز و جدی اینها هستند:
- «به خدا قسم اگر «سبد کالا» را در دست راستم و «سهام عدالت» را در دست چپم بگذارید هرگز از دریافت "یارانه "انصراف نخواهم داد!!!!»
- «شب ۲۰ فروردین احتمالاً صداسیما زیرنویس بزنه: یعنی میخواهید آنقدر رذل باشید که یارانه بگیرید؟ »
- «تا الان حتی از پدرم نپرسیدم که یارانه میگیریم یا نه! نه جرئتش رو دارم نه روم میشه!
ولی از سر این که خیلی این دولت داره تبلیغ می کنه که یارانه نگیرین میخوام برم ازش بپرسم و بگم که اگه حتی یارانه هم نمی گیرم باید بریم ثبت نام و یارانه هم بگیریم!»
- «هموطنان عزیز! بیایید با انصراف از دریافت یارانه رئیس جمهور را در پرداخت هزینه ارسال پیامک تبریک عید یاری دهیم! هم اکنون نیازمند یاری بنفشتان هستیم.»
اما نسبت سبک زندگی اسلامی با مسئله یارانه ها چیست!؟
در سبک زندگی اسلامی، فرد نسبت به جامعه خود، خاصه جامعه اسلامی، مسئول است و این مسئولیت میبایست در تمام شئون زندگی اجتماعی فرد متبلور شود. بنابراین در خصوص یارانه ها نیز این مسئولیت وجود دارد و هر کس باید بر اساس این نگرش مسئولانه تصمیم بگیرد که آیا باید ثبت نام کند یا انصراف دهد. برای کمک به این تصمیم گیری، مسئله یارانه ها را کمی بیشتر توضیح میدهیم.
با توجه به شرایط اقتصادی و هزینه های بالای کالاهای اساسی، مانند سوخت و انرژی، که هزینه تولید بالایی دارند و برخی از آنها تجدید ناپذیر و محدود هستند، دولتها برای کمک به مردم کشور خود، یارانه هایی لحاظ میکنند تا هزینه این اقلام برای مردم کاهش یابد. در واقع مابقی هزینه مربوطه توسط دولت پرداخت میشود. اما دولت نیز به هر ترتیب از محدودیت مالی نسبی برخوردار است و هر چه بیشتر صرف پرداخت یارانه ها شود، از بخشهای تولیدی، عمرانی و درمانی دیگر که وظیفه اصلی و زاینده دولت است کسر خواهد شد. بخشهای زاینده بخش هایی هستند که در صورت هزینه کردن منابع مالی در آنها، مثل بخش های تولیدی و عمرانی در آینده امکان تولید ثروت و یا مثل برنامه های بهداشتی و درمانی جلوگیری از هزینه های بیشتر را به دنبال خواهند داشت.
در نتیجه هر چقدر یارانه ها دقیقتر و هدفمندتر به افراد شایسته تعلق گیرد، صرفه جویی بیشتری در هزینه های دولتی صورت خواهد گرفت و زمینه بیشتری برای تحقق اقتصاد مقاومتی فراهم خواهد آمد. چرا که یکی از مهمترین گامها در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی حذف هزینه های زائد و غیرضروری است.
دولت فعلی اینگونه اعلام نموده است که از طریق این صرفه جویی، درآمد ناشی از هدفمندسازی صرف طرحهای عمرانی و کاهش هزینه های درمانی خواهد شد. این مدعا از سوی برخی رسانه ها مورد نقد قرار گرفته و با هزینه های دیگر دولت مقایسه شده است که برخی از آنها ضروری به نظر نمیرسند. اما آیا این مقایسه تغییری در مسئولیت فرد نسبت به جامعه ایجاد میکند!؟ در نگاه اسلامی، اصل بر صحت است. به این معنا که باید اصل را بر این بگذاریم که دولت همانطور که وعده میدهد، این درآمدها را صرف کاهش هزینه های درمانی و امور عمرانی خواهد نمود. اگر چه هر دولتی ممکن است اسرافها و سوءمدیریتهایی در هزینه کرد خود داشته باشد، اما این موارد می بایست از طریق افراد مسئول مانند قوای قضاییه و مقننه پیگیری شود و رسانه ها نیز میتوانند در این خصوص با نقد سازنده خود زمینه بهبود شرایط را فراهم آورند. اما این مسایل بار مسئولیت فرد را کم نخواهد کرد. کما که این قضاوتها از سوی عموم مردم، بیشتر به افترا و شایعه پراکنی نزدیک است که گناه بیشتری به همراه خواهد داشت.
در مجموع باید اینگونه گفت که سازندگی و آبادانی کشور اگر چه رسالت مسئولان و قوای نظام است، اما آحاد مردم نیز نسبت به حکومت اسلامی خود وظایفی دارند و باید با نهایت توان خود به سازندگی کشور کمک کنند. این کمک ضرورتاً به معنای انصراف از دریافت یارانه نیست؛ اما تصمیم در خصوص دریافت یا عدم دریافت یارانه میبایست مسئولانه گرفته شود. این مسئولیتپذیری بازتابی از سبک زندگی اسلامی است. به عبارت دیگر، باید به دور از فضاسازی ها و القائات جامعه و رسانه ها، با خودتان به این نتیجه گیری برسید که آیا به مبلغ یارانه نیاز دارید یا خیر؟ پاسخ به این سؤال بر اساس مبلغ درآمد فرد به دست نمیآید. چرا که شهر محل سکونت، سبک زندگی فرد و بسیاری عوامل دیگر در شیوه هزینه کرد و دخل و خرج افراد موثر هستند. بنابراین، این خود افراد هستند که باید به این بیندیشند اگر این مبلغ برای اداره زندگیشان لازم است، برای دریافت یارانه ثبت نام نمایند و اگر با انصراف از آن دچار مشکل مالی نخواهند شد، از دریافت یارانه انصراف دهند.
منبع سبک زندگی اسلامی