یازده شباهت بین زهرای مرضیه با آیات کریمه سوره قدر
مقاله حاضر در خصوص سوره مبارکه قدر1) و با توجه به حدیث شریفی2) که در باره تفسیر شب قدر از معصوم (ع) روایت شده است در شرح و تبین این نکته که چگونه شب قدر همان فاطمه زهرا (س) است ، نوشته شده است . انگیزه اصلی نوشتن مقاله حدیث گرانقدریست که از معصوم (ع) درتفسیرسوره «انا انزلنا » نقل شده است.درتفسیرفرات کوفی روایتی با سند ازامام جعفرصادق (ع) نقل شده که ایشان فرمودند: لیله فاطمه است و القدر الله . سپس فرمود : هرکس فاطمه(س) را بدرستی و کما هوحقه بشناسد ، لیله ی قدر را درک کرده است و فاطمه(س) به این نام نامگذاری شد به سبب آنکه مردم از شناخت او عاجزند. ارباب معرفت در بعضی از تفاسیر این روایت را نقل کرده وآنرا پذیرفته اند، براساس مبانی عرفان اسلامی لیله القدریا لیله مبارکه را انسان کامل تفسیرنموده اند3)
همچنانکه شب قدر ظرف زمانی و زمان نزول دفعی و یکباره قران کریم است، حضرت فاطمه زهرا (س ) نیز محل نزول قرانهای ناطق است زیرا که ائمه اطهار(ع) قرانهای ناطق هستند ودر راس آنها علی (ع) آن قران ناطقی که قران را جمع آوری کرد4)،در پاسخ به خوارج که از کشیدن شمشیر به روی قرانهای سرنیزه در جنگ صفین سرباز میزدند، فرمود: «قران ناطق منم». درواقع انسان کامل بمنزله قران است و اگر قرار بود قران بصورت مادی تجسم یابد به شکل انسان کامل مجسم میشد، زیراکه تمام خصائل و صفاتی که در قران آمده است ،در انسان کامل متجلی است.
وتوچه میدانی که شب قدر چیست ؟ در این آیه تصریح شده که عظمت این شب بقدری زیاد است که حتی پیامبراکرم(ص) با وجودیکه خاتم الانبیا و عقل کامل و نور اول است ، قادر به درک کامل آن نیست ، دراینصورت تکلیف ما معلوم خواهد بود! شاید دقت در رفتار پیامبر اکرم (ص) با ایشان در درک عظمت حضرت صدیقه طاهره بس باشد.پیامبر(ص) آن انسان کاملیکه به خلعت «لولاک لما خلقت الافلاک» 5) مزین گشته واگرنبود کائنات ایجاد نمیشد، همان نوریکه خداوند به او فرمود: ن والقلم ومایسطرون، ما انت بنعمه ربک بمجنون ...و انک لعلی خلق عظیم 6) قسم به قلم و آنچه که مینویسد! ای پیامبر تو دارای خلق کریم و بزرگی هستی. اهمیت این خطاب وقتی روشن میشود که خطاب رب جلیل را با دنیا بشنویم .همان دنیائیکه ما معمولا از صبح تا شب دنبالش میدویم و به آنهم نمیرسیم!خداوند در باره دنیا فرمود: «قل متاع الدنیا قلیل» 7). آن چه عظمتیست که دنیارا قلیل میشمارد؟ آری درروزگاریکه عرب جاهلیت دخترها را زنده بگور میکند، احمد مرسل(ص) در برابر زهرا (س) و به احترام او از جا بلند میشود! عجیب است کدام پدر در برابر دخترش بلند میشود؟! و یا نه، دستش را میبوسد! ومیفرماید : پدرش فدای او باد! فداها ابوها! 8) وآنگاه که از جهالتها و نامردمیهای روزگار دلش تنگ میشود و هوای بهشت میکند، میفرماید: اذا اشتققت الی الجنه قبلت نحر فاطمه 9) زهرا (س) کجاست تا بوی بهشت را از او استشمام کنم؟ در روایت آمده است که حضرت امام باقر(ع) فرمود: به پیامبر عرض شد ای پیامبر خدا! شما فاطمه را بسیار بوسه باران میکنی و درآغوش میگیری ومورد محبت فراوان قرار میدهی و با او بگونه ای جز سایر دخترانت رفتار میکنی ؟ حضرت فرمود: فرشته وحی سیبی از سیبهای بهشتی برای من آورد و من آنرا خوردم و ...درنهایت حضرت زهرا(س) از آن سیب بهشتی متکون شد وبرای همین است که من بوی بهشت را از او استشمام میکنم10).آری همچنانکه درک عظمت واقعی شب قدربرای ما ممکن نیست،درک عظمت واقعی حضرت فاطمه زهرا(س) هم برای ما محجوبان میسور نیست مگراینکه انوار غیب از مهب خورشید ولایت عنایتی بنماید.
یکی ازجنبه های شب قدرمجهولیت آن است، الان هم دقیقاً مشخص نیست که شب قدر چه شبی است؟ شب نوزدهم،بیست و یکم،بیست وسوم، یا بیست وهفتم ویا ...حتی نقل است که بعضی از علما و بزرگان تمام طول سال را بیدار مانده و احیا میگرفتند و وقتی دلیلش را میپرسیدتد میگفتند شاید امشب شب قدر باشد. در روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود :التقدیر فی لیله القدر تسعه عشر و الابرام فی لیله احدی و عشرین و الامضا فی لیله ثلاث و عشرین11) تقدیر مقدرات درشب نوزدهم ، تحکیم آن در شب بیست ویکم و امضا در شب بیست و سوم است. درمورد حضرت زهرا (س) نیز چنین است.همچنانکه شب قدر بر ما مجهول است، ابعاد وجودی فاطمه زهرا (س) نیز برای ما مجهول است،حتی مسائلی چون تاریخ تولد،شهادت ،طول عمر و ...او دقیقاً مشخص نیست، تشییع پیکرمطهرش شبانه و مخفیانه انجام شده و مزارمطهر او نیز از ما پنهان است،که از دردهای بزرگ شیعیان است. شاید درتقویم دیده باشید که چند تاریخ متفاوت برای وفات ایشان قید شده گوئی زهرا (س) به تاریخ و یا جغرافیا تعلق ندارد، او انسانی است ماورای تاریخ وجغرافیا، مافوق زمان و مکان! حیف است که در تنگنای کوچک زمان و مکان محصور شود. بین مجهولیت شب قدر با غربت و مظلومیت زهرا(س) شباهت وجود دارد.
4- لیله القدر شب تاریک است ،سیاه است و در آن حالت ستر و پوشش و نیز غم و اندوه بچشم میخورد.اما زهرا (س) یعنی درخشان،نورانی که با تاریکی شب تضاد دارد اما همچنانکه در شب قدرخیرها و برکات پنهانند، زهرا (س) نیز مظهر حجاب ، عفاف و پوشش است که همه زیبائیها ،عظمتها و بزرگواریها را درخود پنهان کرده است. اوحتی خود را از نابینائی می پوشاند ومیفرماید: یک زن آنگاه به خدا نزدیکتر است که بیشترمراقب پوشش وحجاب خویش باشد. همچنانکه شب مایه آرامش و سکون است که در آیات متعددی به این مسئله اشاره شده است : فالق الاصباح وجعل اللیل سکنا 12) ، جعلنا اللیل لباسا 13) ، واللیل اذا یغشی 14) و اللیل اذا سجی 15)...، فاطمه زهرا(س) نیز مایه آرامش و تسلی خاطر خاندان عصمت و طهارت است .درکودکی آنچنان مراقب و نگران رسول (ص) خداست تا آنجاکه او را «ام ابیها» 16) مینامند «مام پدر».این کنیه نشانگر ابراز محبت شدید از سوی پیامبراکرم (ص) نسبت به او بوده است و بعد از ازدواج نیز مایه آرامش و آسودگی خاطر علی(ع)وفرزندانش است، آنچنانکه علی(ع) اسوه صبر و استقامت، بعد از او دردهایش را فقط به چاه میگوید...: فصبرت وفی العین قذی و فی الحلق شجا ء 17) استخوان درگلو و خار درچشم صبرکردم .
5- لیلة القدر شب قدر فقط یک شب است، بسیارکوتاه است. طول عمر زندگانی حضرت نیز بسیار کوتاه بود.همانطور که قبلا اشاره شد، در تاریخ ولادت و شهادت ایشان اختلاف است و همین مساله منشا اختلاف در سن میشود. شیعه معتقد است دوسال و یا مشهور پنج سال از بعثت گذشته بود که خداوند کوثر را به پیامبر عطا نمود.اهل سنت میگویند: پنج سال قبل از بعثت بوده است.درخصوص وفات ایشان علامه مجلسی نقل میکند: در وفات فاطمه زهرا (س) بعد از پدر میان 8ماه و چهل روز اختلاف است و آن قولیکه روایات آن مقرون به صحت سند است و بیشتر مورد توجه قرارمیگیرد.قول 75 روز و معتبرتر از آن 95 روز است .همچنین طبرسی نقل میکند: فاطمه (س) در روز بیستم جمادی الاخر در مکه متولد شد.هشت سال در مکه و ده سال در مدینه ماند و بعد از پدر 75 روز در قید حیات بود و در روز سه شنبه سوم جمادی الاخر سال یازدهم هجرت از دنیا رفت.18) بهرحال (هر زمانی را که تصور کنیم) طول عمر حضرت حدود حداقل 18 و حداکثر 28 سال بوده است (تولد 5سال قبل از بعثت :ازدواج در 18 سالگی و شهادت در 28 سالگی ،تولد 5 سال بعد از بعثت :ازدواج در 9 سالگی و شهادت در 18 سالگی، و کوتاهی عمر ایشان با کوتاهی شب قدر یکی دیگر از وجوه شباهتهای لیله قدر وزهرا(س) است.
6- لیلة القدر خیر من الف شهر اما با وجود کوتاهی، این شب سراسر رحمت، خیر و برکت است و در تمام طول سال شبی به خوبی و فضیلت آن نمیرسد که گویا از هزار ماه (83 سال و4 ماه ) یعنی بیشتر از طول عمر یک انسان سالم، رحمت و برکت دارد.زهرای اطهر(س) نیز با وجود عمرکوتاه و آکنده از درد و و اندوه خویش ،کوثر است، «انا اعطیناک الکوثر» 19) ای رسول خدا! ما به تو کوثر عطا نمودیم.کوثر یعنی خیرکثیر، خیرفراوان20) خیربی انتها ،خیر تمام ناشدنی. میدانید که ادامه نسل نبوت(ص) از دامان پاک بتول است.این معنا در نسل پاک پیامبرازفرزندان فاطمه (س) آشکار گشته وبرکت آن تا روزرستاخیزخواهد بود21)پس یکی دیگرازشباهتهای زهرا (س) و شب قدر درعین کوتاهی،خیر و برکت کثیر آنهاست
7- تنزل الملائکة والروح فیها در این شب تمام فرشتگان و جبرئیل(فرشته وحی )و روح (اعظم ملائکه) بفرمان خدا نازل میشوند. بعد از ارتحال پیامبراکرم (ص) وحی منقطع نگردید و همچنان تا زمان حیات کوتاه زهرا (س) بعد از پیامبر، جبرئیل بر ایشان نازل میشد و اورا تسلی و دلداری میداد. امام صادق (ع) فرمود : ملائکه از آسمان به پائین میامدند و همانگونه که با مریم عذرا سخن میگفتند با حضرت زهرا (س) نیز گفتگو میکردند.22)و چون فرشتگان گفتند : و اذ قالت الملائکه یا مریم ان الله اصطفیک وطهرک و اصطفیک علی نسا العالمین 23) ای مریم! خداوند ترا برگزید و پاکیزه گردانید و برتری بخشید بر زنان جهانیان.ملائکه به حضرت زهرا (س) نیز میگفتند : «یا فاطمه ان الله اصطفیک وطهرک و اصطفیک علی نسا العالمین، یا فاطمه اقنتی لربک و اسجدی مع الراکعین». فاطمه زهرا (س) که به اذن خدا قادر بود با ملائکه سخن بگوید شبی ازآنها پرسید آیا برترین زن جهان حضرت مریم (س) دختر عمران نیست ؟ فرشتگان عرض کردند : حضرت مریم سرور زنان زمان خود بود اما خداوند شمارا برترین زنان جهان قرار داده است در همه زمانها و از اول تا آخر جهان 24). صحبت ایشان با فرشتگان چیز بعیدی نیست زیرا وقتی قران کریم به گفتگو ومورد خطاب قرار دادن مریم عذرا توسط فرشتگان اشاره میکند در حالیست که حضرت مریم سیده زنان عالم در عصر خویش است 24) ولی حوراانسیه،فاطمه زهرا (س) سیده زنان عالم در همه عصرها و زمانهاست. از نظر روایات مسلم است که جبرئیل امین بر حضرت فاطمه (س) نازل میشد 25) درحالیکه حتی بر ائمه (ع) نیز نازل نمیشد،هرچند فرشتگان دیگر بمحضرآنان میرسیدند. حضرت امام (خمینی ره) نزول فرشته وحی را از بالاترین فضائل آن حضرت میشمارد ومیفرماید : نزول مکرر جبرئیل بر حضرت زهرا (س) در طی 75 روز زندگیش پس از رحلت رسول الله (ص) در باره ائمه (ع) هم وارد نشده است . تناسبی بین روح شخص با جبرئیل لازم است تا جبرئیل نازل شود . این از بالاترین فضائل آن حضرت و از مختصات ایشان است 26) پس نزول فرشتگان آسمانی در شب مبارک قدر و نزول آنها بر زهرای محدثه (س) از شباهتهای دیگر ایندوست.
8- باذن ربهم همچنانکه درشب قدر همه چیز به اذن وفرمان خداوند تبارک وتعالی انجام میگیرد،در خصوص حضرت فاطمه زهرا(س) نیز همه چیز او به اذن و دستور و فرمان خداوند بوده است، از زمان تکوین نطفه اش با آن سیب بهشتی 27) بعد از دستور چهل روز عبادت حضرت رسول(ص) در غار حرا،گفتگو با مادر قبل از تولد، رویدادهای خارق العاده بهنگام تولد ، نحوه تولدش (آمدن زنان بهشتی مریم، ساره،آسیه وخواهر حضرت موسی بن عمران برای کمک به خدیجه (س)،وقتیکه زنان قریش از کمک به او بخاطر ازدواج با پیامبر خودداری کردند)،اسماء مبارکش زندگیش،نحوه ازدواج و عروسی اش، دوست داشتن ودشمنیش،سکوتش، فریاد و خشمش ...همه وهمه برای خدا و به اذن او بوده است.بطوریکه پیامبرمیفرماید : انها بضعة منی28) .فمن آذاها فقدآذانی29).فمن اغضبها فقد اغضبنی30)..او پاره جگرمن است و یا در جای دیگرمیفرماید: فاطمه بضعه منی و هی نور عینی و ثمره فوادی وروحی اللتی بین جنبی و هی حورا الانسیه 31). او پاره تن من است ، او نور دوچشم من و جان من است که میان سینه ام قرار دارد و او حوریه ای در قالب انسان است. هرکس اورا بیازارد مرا آزرده است و هرکس اورا خشمگین کند مرا خشمگین کرده است وهرکس مرا خشمگین کند،خدا را خشمگین کرده است و هرکس اورا خشنود کند ،مرا خشنود کرده است و هرکس مرا خشنود کند خدا را خشنود کرده است. وچون حضرت به امور الهی و مشیت خداوند راضی است لذا او را راضیه گویند.در زیارتنامه حضرت میخوانیم : السلام علیک ایها الراضیه المرضیه. 32) درود بر تو ای زنی که به مقدرات الهی راضی هستی و خداوند نیز از تو راضی است. پس تحت اذن و فرمان کامل خداوند بودن ازوجوه دیگر شباهتهای شب قدر و حضرت زهرا(س) است .
9- باذن ربهم من کل امر در این شب تمام امور و مسائلی که در طول سال و تا شب قدر سال آینده برای انسان پیشامد خواهد نمود مقدر میشود.همچنانکه قبلا نوشتم بعد از وفات پیامبر اکرم(ص) وحی منقطع نگردید و در طول زمان کوتاهی که حضرت زهرا (س) بعد از ارتحال پدر بزرگوارشان در نهایت درد وغم و اندوه و مصیبت در قید حیات بودند، جبرئیل بر ایشان نازل شده و کلیه حوادث وپیشامدهائی که بر خاندان امامت و نیز مسلمین از گذشته و آینده اتفاق افتاده و خواهد افتاد به ایشان خبر داده اند وهمه این اخبار توسط امام علی (ع) املا گردیده و در کتابی منسوب به حضرت صدیقه طاهره (س) بنام مصحف زهرا(س) جمع شده است .این کتاب مقدس دست به دست به امامان معصوم (ع ) به ارث میرسید و بنقل مشهور درحال حاضر در دستان مبارک قائم آل محمد (ص) مهدی موعود (عج) میباشد. فاطمه زهرا (س) به همه علوم و امور آگاه بودند تا آنجا که ائمه اطهار(ع) برای روشن شدن حوادث آینده به صحیفه فاطمه (س) مراجعه میکردند. از روایات وتوضیحات حضرت زهرا (س) بدست میاید که مطالب و مباحث پیچیده صحیفه فاطمه (س) جزء اسرارالهیست که فقط دراختیار رهبران معصوم (ع) قرارگرفته است و حضرت به جابر میفرماید :ای جابر! دراین صحیفه نام ائمه ثبت شده که از فرزندان من هستند وهیچکس حق ندارد این صحیفه را مطالعه کند مگر رسول خدا یا وصی پیامبر یا اهل بیت پیامبر(ص) 33).امام رضا (ع) آنرا از علائم و نشانه های امام معصوم میشمارد: یکون عنده مصحف فاطمه (س)،یعنی بودن مصحف فاطمه (س)درنزداو ازنشانه های امامت است 34) و امام صادق (ع ) نیزمیفرماید: ان عندنا لمصحف فاطمه و ما یدریهم ما مصحف فاطمه ؟ همانا مصحف فاطمه درنزد ماست و مردم چه میدانند که مصحف فاطمه چیست؟35). ابیحمزه میگوید امام صادق (ع) فرمود: درمصحف فاطمه (س) چیزی ازکتاب خدا (قران) نیست ، بلکه چیزی است که بر فاطمه (س) پس از رحلت پدرش الهام گشته است 36) وآن چیزیست که که حضرت زهرا (س) از جبرئیل یا فرشتگانیکه بنزدش میامدند میشنید و برای حضرت علی (ع) نقل میکرد و ایشان آنهارا مینوشت و تدریجاً بصورت کتابی درآمد و برطبق روایات خبرهائی از آینده جهان ، حوادث آینده ، نامهای پادشاهان تا روز قیامت درمصحف فاطمه (س) آمده است.37) امام صادق (ع) فرمود: آگاه باشید که مصحف فاطمه (س) چیزی از حلال و حرام را دربرندارد، بلکه درآن دانش آینده تاریخ است و آنچه را که مردم به ما نیازمندند ولی ما به احدی نیاز نخواهیم داشت حتی ارش خراش هم در آن موجود است38) و از امام باقر(ع) هم نقل است که مصحف را فاطمه(س) شخصاً به امیرالمومنین (ع) تحویل داد و پس از شهادت علی(ع) به امام حسن (ع) منتقل گشت و پس از او به امام حسین (ع) و آنگاه در خاندان حسین (ع) دست به دست گشت تا اینکه به صاحب الامر(عج) تحویل داده میشود. 39) بین صحیفه حضرت زهرا(س) با مشخص شدن حوادث مقدر (من کل امر) در شب قدر شباهت وجود دارد.
