عصبکشی یا درمان ریشه دندان یا روت کانال تراپی (Root canal Therapy) از سه کلمه Root به معنای ریشه، و Canal به معنای مجرا و Therapy به معنی درمان تشکیل شده که مفهوم کلی آن درمان مجرای ریشه دندان میباشد.
بنابراین درمان ریشه عبارت است از: نجات یا درمان دندانی که به علت پوسیدگی وسیع مجاور عصب، در معرض از دست رفتن میباشد.
قسمت اعظم ساختمان دندان را عاج تشکیل میدهد. درون عاج فضایی وجود دارد که شامل عصب و شبکه مویرگی است که اصطلاحاً به آن پالپ گفته میشود.
پالپ از شاخههای اصلی اعصاب و عروق در انتهای ریشه منشعب میشود و از درون کانال هایی که در ریشه وجود دارد به این فضا میرسد. حس دندان، تغذیه، عاج سازی و دفاع میکروبی از اعمال پالپ به شمار میآیند.
بافت نرم پالپ ممکن است تحت تأثیر میکروب ها عفونی شده و عفونت را در مسیر ذکر شده به استخوان اطراف ریشه منتقل کند. در چنین مواردی تمام این بافت توسط دندانپزشک برداشته شده، محفظه پالپ و کانال ها تمیز و به نحو مطلوبی پر میشود.
چه عواملی باعث آسیب پالپ می شوند؟
- پوسیدگی های دندانی اگر درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و باعث التهاب، ورم و بیماری پالپ آن میگردند.
- ضربه ناگهانی به دندان حتی در مواردی مانند ضربه قاشق و یا شکستن تخمه، پسته و بادام، پرکردگیهای وسیع، شکستگی و ترک دندان، تحلیل و سایش شدید دندان ها و بیماری های پیشرفته لثه در ایجاد ورم و بیماری پالپ نقش دارند.
- بعضی از مواد ترمیمی دندان نیز باعث آسیب پالپ می شوند.
علائم آسیب پالپ
- معمولاً دندان درد وجود دارد که می تواند درد خودبخودی، درد هنگام جویدن و یا حتی موقع دراز کشیدن باشد.
- دندان به غذاها و نوشیدنی های گرم و سرد حساسیت زیاد نشان میدهد.
- گاهی نیز ممکن است بیمار درد نداشته باشد و بدون علامت باشد که در این مواقع معاینات پرتونگاری موجب تشخیص زودرس میشود.
- پوسیدگی عمیق یا ضایعه ای در انتهای ریشه و نیز تورم و یا تخلیه چرک از دندان و یا انتهای آن وجود داشته باشد.
لزوم درمان ریشه دندان یا عصب کشی
در صورت عدم معالجه ریشه دندان، سیر بیماری نهایتاً منجر به کشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد. عوارض عدم درمان شامل: آبسه، درد، عفونت شدید و نهایتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
اگر پالپی که ملتهب و دردناک است درمان نشود، درد آن بیشتر می شود. باید توجه داشت که از بین رفتن درد دندان، نشانه بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه میدهد.
در صورت معالجه عصب دندان، دندان حفظ میشود. وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن میگردد.
نحوه درمان ریشه دندان یا عصب کشی
دندانپزشک بعد از بیحس نمودن دندان، اقدام به برداشتن پوسیدگی و تراش حفره پالپ دندان نموده و پالپ عفونی را از ریشه خارج میکند. بعد از تمیز نمودن و خشک کردن مجرای ریشه و دندان، جای خالی پالپ را با موادی که به همین منظور ساخته شدهاند، پر میکند.
هر گاه دندانپزشک مطمئن شود عفونتی در دندان وجود ندارد، مجرای ریشه و فضای پالپ را پر میکند و سپس ترمیم قسمت تاج دندان صورت میگیرد.
بعد از درمان ریشه، نحوه ترمیم تاج دندان بستگی به نسج باقیمانده و دندان مبتلا دارد. در دندان هایی که متحمل نیروهای سنگین جویدن هستند و یا پوسیدگی آنها شدید بوده، توصیه میگردد که با ترمیمهای مطمئنتری چون روکش های فلزی و چینی بازسازی شوند.
در طول مراحل ترمیم، بسته به تشخیص دندانپزشک ممکن است پرتونگاری در دفعات انجام گیرد.
معالجه ریشه اکثر دندان ها را میتوان در یک جلسه انجام داد، ولی بعضی از دندان ها ممکن است به دو یا چند جلسه زمانی نیاز داشته باشند که در این موارد دندان ها در پایان جلسات، معمولاً پانسمان موقت میشوند. به طور کلی عصب کشی، در 1 تا 3 جلسه 30 دقیقه ای تا یک ساعتی انجام میشود.
مراقبت بعد از عصب کشی
پس از اینکه عصب کشی تمام شد و دندان توسط مواد ترمیمی مناسب پر شد، این دندان مثل سایر دندان ها بایستی برای همیشه باقی بماند.
رعایت کامل بهداشت دهان و دندان و معاینه مرتب توسط دندانپزشک به این امر کمک شایانی مینماید.
چرا عصب کشی دردآور است؟
در دندان هایی که به ضربه حساس بوده اند و یا در اثر آلودگی میکروبی، عروق و اعصاب دندان از بین رفته و عفونی شده اند، احتمال درد بیشتر است. گسترش پوسیدگی به ناحیه داخلی دندان، موجب درد ریشه می شود.
در جریان درمان ریشه، اگر عروق و اعصاب از بین نرفته باشند، در روند درمان ریشه، این عروق و اعصاب دچار پارگی می گردند و ملتهب شده و عفونت ایجاد شده و ناحیه بسیار دردناک می شود.
لازم است در مورد دندان های کرسی (جونده) حتما در شروع درمان، این سطوح تا حدی کوتاه گردند. در غیر این صورت درد تداوم خواهد داشت، چون در هنگام ضربه یا قرار گرفتن دندان ها روی هم، موجب تحریک ناحیه انتهای ریشه و ایجاد درد خواهد شد.
درد عصب کشی چقدر طول می کشد؟
معمولا این درد طی روزهای اول پس از درمان طبیعی است و به مرور زمان کاهش می یابد. بسیاری از بیماران، پس از درمان ریشه دردی ندارند. در شرایطی که درد بیمار تداوم یابد، لازم است بررسی عصب کشی توسط دندانپزشک انجام شود.
درمان درد دندان
- مصرف مسکن های ضدالتهابی غیرکورتونی (مثل ایبوپروفن و ژلوفن) نیم ساعت قبل از شروع درمان ریشه یا بلافاصله پس از این درمان و تداوم آن بعد از درمان.
- بهتر است از دهان شویه گرم استفاده نمود و از فشار آوردن بر روی دندان عصبکشی شده برای مدتی خودداری نمود.
آیا دندان بعد از عصب کشی، تیره می شود؟
امروزه با پیشرفت روش ها، احتمال این تغییر رنگ ناچیز بوده و اگر اتفاق بیفتد نیز با استفاده از روش های سفید کردن و یا روکش های چینی و لامینت میتوان با آن مقابله کرد.
آیا دندانی عصب کشی شده، شکننده میشود؟
دندانی که پالپ آن درگیر میشود، معمولاً دارای پوسیدگی وسیع بوده که مقدار زیادی از مینا و عاج را از بین برده است. گاهی دندانپزشک ناچار میشود، مقداری از نسج سالم دندان را نیز برای دسترسی به پالپ بردار.
مجموعه این عوامل به علاوه خشک شدن دندان در اثر از دست دادن تغذیه داخلی سبب میگردد که دندان ضعیف و شکننده گردد.
با ترمیمهای خاص و یا روکش نمودن دندان میتوان از شکنندگی دندان جلوگیری نمود.
بنابراین درمان ریشه عبارت است از: نجات یا درمان دندانی که به علت پوسیدگی وسیع مجاور عصب، در معرض از دست رفتن میباشد.
قسمت اعظم ساختمان دندان را عاج تشکیل میدهد. درون عاج فضایی وجود دارد که شامل عصب و شبکه مویرگی است که اصطلاحاً به آن پالپ گفته میشود.
پالپ از شاخههای اصلی اعصاب و عروق در انتهای ریشه منشعب میشود و از درون کانال هایی که در ریشه وجود دارد به این فضا میرسد. حس دندان، تغذیه، عاج سازی و دفاع میکروبی از اعمال پالپ به شمار میآیند.
بافت نرم پالپ ممکن است تحت تأثیر میکروب ها عفونی شده و عفونت را در مسیر ذکر شده به استخوان اطراف ریشه منتقل کند. در چنین مواردی تمام این بافت توسط دندانپزشک برداشته شده، محفظه پالپ و کانال ها تمیز و به نحو مطلوبی پر میشود.
چه عواملی باعث آسیب پالپ می شوند؟
- پوسیدگی های دندانی اگر درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و باعث التهاب، ورم و بیماری پالپ آن میگردند.
- ضربه ناگهانی به دندان حتی در مواردی مانند ضربه قاشق و یا شکستن تخمه، پسته و بادام، پرکردگیهای وسیع، شکستگی و ترک دندان، تحلیل و سایش شدید دندان ها و بیماری های پیشرفته لثه در ایجاد ورم و بیماری پالپ نقش دارند.
- بعضی از مواد ترمیمی دندان نیز باعث آسیب پالپ می شوند.
در صورت عدم معالجه ریشه دندان، آبسه، درد، عفونت شدید دندان و نهایتاً از دست دادن دندان دیده خواهد شد
علائم آسیب پالپ
- معمولاً دندان درد وجود دارد که می تواند درد خودبخودی، درد هنگام جویدن و یا حتی موقع دراز کشیدن باشد.
- دندان به غذاها و نوشیدنی های گرم و سرد حساسیت زیاد نشان میدهد.
- گاهی نیز ممکن است بیمار درد نداشته باشد و بدون علامت باشد که در این مواقع معاینات پرتونگاری موجب تشخیص زودرس میشود.
- پوسیدگی عمیق یا ضایعه ای در انتهای ریشه و نیز تورم و یا تخلیه چرک از دندان و یا انتهای آن وجود داشته باشد.
لزوم درمان ریشه دندان یا عصب کشی
در صورت عدم معالجه ریشه دندان، سیر بیماری نهایتاً منجر به کشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد. عوارض عدم درمان شامل: آبسه، درد، عفونت شدید و نهایتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
اگر پالپی که ملتهب و دردناک است درمان نشود، درد آن بیشتر می شود. باید توجه داشت که از بین رفتن درد دندان، نشانه بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه میدهد.
در صورت معالجه عصب دندان، دندان حفظ میشود. وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن میگردد.
نحوه درمان ریشه دندان یا عصب کشی
دندانپزشک بعد از بیحس نمودن دندان، اقدام به برداشتن پوسیدگی و تراش حفره پالپ دندان نموده و پالپ عفونی را از ریشه خارج میکند. بعد از تمیز نمودن و خشک کردن مجرای ریشه و دندان، جای خالی پالپ را با موادی که به همین منظور ساخته شدهاند، پر میکند.
هر گاه دندانپزشک مطمئن شود عفونتی در دندان وجود ندارد، مجرای ریشه و فضای پالپ را پر میکند و سپس ترمیم قسمت تاج دندان صورت میگیرد.
بعد از درمان ریشه، نحوه ترمیم تاج دندان بستگی به نسج باقیمانده و دندان مبتلا دارد. در دندان هایی که متحمل نیروهای سنگین جویدن هستند و یا پوسیدگی آنها شدید بوده، توصیه میگردد که با ترمیمهای مطمئنتری چون روکش های فلزی و چینی بازسازی شوند.
در طول مراحل ترمیم، بسته به تشخیص دندانپزشک ممکن است پرتونگاری در دفعات انجام گیرد.
معالجه ریشه اکثر دندان ها را میتوان در یک جلسه انجام داد، ولی بعضی از دندان ها ممکن است به دو یا چند جلسه زمانی نیاز داشته باشند که در این موارد دندان ها در پایان جلسات، معمولاً پانسمان موقت میشوند. به طور کلی عصب کشی، در 1 تا 3 جلسه 30 دقیقه ای تا یک ساعتی انجام میشود.
مراقبت بعد از عصب کشی
پس از اینکه عصب کشی تمام شد و دندان توسط مواد ترمیمی مناسب پر شد، این دندان مثل سایر دندان ها بایستی برای همیشه باقی بماند.
رعایت کامل بهداشت دهان و دندان و معاینه مرتب توسط دندانپزشک به این امر کمک شایانی مینماید.
بعد از عصب کشی، دندان نمیمیرد، بلکه دندان بعد از معالجه ریشه، هنوز زنده میماند، چون که تغذیه خارجی آن از سمت بافت های در برگیرنده هنوز ادامه دارد
چرا عصب کشی دردآور است؟
در دندان هایی که به ضربه حساس بوده اند و یا در اثر آلودگی میکروبی، عروق و اعصاب دندان از بین رفته و عفونی شده اند، احتمال درد بیشتر است. گسترش پوسیدگی به ناحیه داخلی دندان، موجب درد ریشه می شود.
در جریان درمان ریشه، اگر عروق و اعصاب از بین نرفته باشند، در روند درمان ریشه، این عروق و اعصاب دچار پارگی می گردند و ملتهب شده و عفونت ایجاد شده و ناحیه بسیار دردناک می شود.
لازم است در مورد دندان های کرسی (جونده) حتما در شروع درمان، این سطوح تا حدی کوتاه گردند. در غیر این صورت درد تداوم خواهد داشت، چون در هنگام ضربه یا قرار گرفتن دندان ها روی هم، موجب تحریک ناحیه انتهای ریشه و ایجاد درد خواهد شد.
درد عصب کشی چقدر طول می کشد؟
معمولا این درد طی روزهای اول پس از درمان طبیعی است و به مرور زمان کاهش می یابد. بسیاری از بیماران، پس از درمان ریشه دردی ندارند. در شرایطی که درد بیمار تداوم یابد، لازم است بررسی عصب کشی توسط دندانپزشک انجام شود.
درمان درد دندان
- مصرف مسکن های ضدالتهابی غیرکورتونی (مثل ایبوپروفن و ژلوفن) نیم ساعت قبل از شروع درمان ریشه یا بلافاصله پس از این درمان و تداوم آن بعد از درمان.
- بهتر است از دهان شویه گرم استفاده نمود و از فشار آوردن بر روی دندان عصبکشی شده برای مدتی خودداری نمود.
آیا دندان بعد از عصب کشی، تیره می شود؟
امروزه با پیشرفت روش ها، احتمال این تغییر رنگ ناچیز بوده و اگر اتفاق بیفتد نیز با استفاده از روش های سفید کردن و یا روکش های چینی و لامینت میتوان با آن مقابله کرد.
آیا دندانی عصب کشی شده، شکننده میشود؟
دندانی که پالپ آن درگیر میشود، معمولاً دارای پوسیدگی وسیع بوده که مقدار زیادی از مینا و عاج را از بین برده است. گاهی دندانپزشک ناچار میشود، مقداری از نسج سالم دندان را نیز برای دسترسی به پالپ بردار.
مجموعه این عوامل به علاوه خشک شدن دندان در اثر از دست دادن تغذیه داخلی سبب میگردد که دندان ضعیف و شکننده گردد.
با ترمیمهای خاص و یا روکش نمودن دندان میتوان از شکنندگی دندان جلوگیری نمود.
فرآوری: مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان
بخش سلامت تبیان