انسان موجودی اجتماعی است که به توجه و محبت دیگران نیاز دارد . نوع دوستی و ابراز محبت به دیگران یک ارزش و هنجار اجتماعی می باشد زیرا که یک رفتار حمایتی عاطفی است و بودن آن برای استمرار و تقویت حیات اجتماعی لازم و ضروری است . رفتار حمایتی عبارت است از رفتاری که به قصد کمک به دیگران و صرفا به خاطر نوع دوستی و نه به منظور رسیدن به منفعت خاصی انجام می شود .1
شاد کردن دیگران و محبت ورزیدن به آنان نقش ویژه ای در سلامتی روح و روان آنها دارد . لذا در روایات به این امر بسیار اهمیت داده شده و ثواب عجیبی برای آن به ویژه برای شاد کردن مؤمنان نقل شده است . برای مثال از رسول خدا نقل شده که فرمود : « إنَّ أحَبَّ الاعمالِ الی الله عزَّوَجَلَّ إدخال السرور علی المؤمنین » همانا بهترین کارها نزد خداوند شاد کردن مومنان است. 2
و نیز می فرماید : « المؤمن أخوالمؤمن کااجسد الواحد » مؤمن برادر مؤمن است مانند بدن واحد ، در واقع در سایه ی مودت و محبتی که بین مؤمنان وجود دارد آنها روح واحد محسوب می شوند .3
محبت به مردم ، مهرورزی و خوش رویی به دیگران آثار سازنده ای برای فرد و جامعه دارد . مهرورزی و محبت سبب نزدیک شدن قلب ها و از بین بردن کینه ها و کدورت ها می گردد. چه زیباست که محبت ورزی همگانی گردد . محبت ورزی عمومی زمانی تحقق می یابد که مردم تابع دین واحد و ایدئولوژی واحدی باشند.
.......
1. روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی ، ص 333
2. اصول کافی ، ج 3 ، ص 272
3. بحارالانوار ، ج 74 ، حدیث 53 ، ص 277
در صدر اسلام به برکت وجود مقدس پیامبر گرامی ، بشردوستی به اوج خود رسید . محبت و صمیمیت در میان مومنان موج میزد . مومنان مانند برادران نسبی یکدیگر را دوست داشتند ، ملاک و معیار دوستی فقط خدا بود و تعصبات جاهلی کنار رفته بود . لذا می بینیم پیامبر گرامی اسلام جناب سلمان فارسی را به دلیل اینکه مرد با ایمانی است از اهل بیت خودش می داند و می فرماید : « سلمانُ مِنّا اهل البیت »
به همین جهت انسان را انسان نامیده اند زیرا " انسان از انس اشتقاق یافته و به انس و محبت سخت نیازمند است ، زیرا نه تنها نیاز طبیعی او تامین می گردد ، بلکه مهم ترین عامل سلامت روح او نیز به شمار می آید و فقدان آن موجب ناهنجاری های روانی است ." 4
تنها انسان نیست که در خور شفقت و محبت است ، بلکه همه ی موجودات زنده اعم از حیوانات و گیاهان این حق را دارند که مورد مهرورزی قرار گیرند .
علامه جعفری درباره ی محبت ورزی نسبت به یکدیگر چنین می فرماید : می دانیم که بشر تا کنون برای لزوم هیچ حقیقتی مانند مهر و محبت انسان ها به یکدیگر اصرار نورزیده است ، اگر همه ی کتب اخلاقی را باز کنید و ورق بزنید جز این شعار که « ای انسان ها به یکدیگر محبت بورزید » محصولی نخواهید دید. 5
بروز عواطف مثبت و خوشایند در برخورد با دیگران ، دوستی ها را پدید می آورد و بر استحکام و شدت روابط قبلی می افزاید ، اموری که در آموزه های اسلامی نشان دهنده ی این عواطفند عبارتند از :
1 – گشاده رویی و لبخند زدن : حرکات غیر کلامی چهره به ویژه صورت شاد همراه با لبخند در هنگام ملاقات با دوستان تاثیری عمیق تر از زبان دارد و به طرف مقابل چنین القا می کند
که دوستت دارم و از دیدار تو خرسندم . تبسم خرجی ندارد ولی چیزهای بسیاری می آفریند . تبسم بدون آنکه دهنده اش را فقیر کند گیرنده اش را ثروتمند می کند . هیچکس آن قدر غنی نیست که بدون آن بتواند سر کند و هیچکس هم آنقدر فقیر نیست که از منافع آن برخوردار نشود.
تبسم در خانه خوشبختی ایجاد می کند و در تجارت حسن نیت ، زیرا تبسم نشانه ی دوستی و رفاقت است . تبسم خستگی را برطرف و افراد مأیوس را امیدوار می کند و بهترین پادزهر طبیعی غم ها و ناراحتی هاست .معهذا تبسم را نه می توان خرید و نه می توان دزدید و نه می توان گدایی کرد . زیرا تبسم یک کالای زمینی نیست .6
امام صادق ( ع ) می فرماید : لبخند زدن فرد در هنگام مواجهه با برادر مومنش برای او پاداش محسوب می شود7 و نیز امام علی ( ع ) می فرماید : گشاده رویی دام دوستی و موجب انس دوستان است .8
2 – احترام گذاشتن : نخستین گام برای جلب عواطف و محبت دیگران ، رعایت ادب و احترام در مقابل آنان است . توجه به دیگران ، قدردانی و گوش فرادادن به سخنان آنان از علائم احترام گذاشتن است ، لذا قرآن مجید می فرماید : « ... بگو [ پیامبر ] گوش خوبی برای شماست ، به خدا ایمان دارد و سخن مومنان را باور می کند .»9
3 – سلام کردن : سلام نوعی اعلام محبت ، دوستی و اظهار مهر و آشتی در آغاز گفت و گوست که معمولا توام با حالت عاطفی خوشایندی است . پیامبر ( ص ) می فرماید : وارد بهشت نخواهید شد مگر آنکه ایمان بیاورید و ایمان نخواهید آورد مگر آنکه یکدیگر را دوست بدارید ، آیا شما را به چیزی راهنمایی بکنم که اگر انجامش دهید محبوب یکدیگر خواهید شد ؟ سلام کردن میان خودتان را آشکار کنید 10
4 – دست دادن و در آغوش کشیدن : فشردن دست ها به هنگام رویارویی موجب رفع کینه ها و زمینه ساز ازدیاد محبت است .
5 – اعلام دوستی و محبت : اگر به دوست خود بگوییم که دوستش داریم ( ابراز کلامی عواطف ) احساس محبت او نیز نسبت به ما انگیخته می شود . امام صادق ( ع ) می فرماید : هرگاه کسی را دوست داشتی ، او را به آن آگاه ساز که این کار دوستی میان شما را پایدارتر می کند 11
6 – هدیه دادن : هدیه سمبل عاطفه و محبت است و موجب افزایش محبت افراد به یکدیگر می شود ، پیامبر خدا ( ص ) فرمود : به یکدیگر هدیه بدهید زیرا هدیه دوستی را افزایش می دهد. 12
امام علی ( ع ) می فرماید « انَّ الله َ سُبحانه یُحِبُّ أن تکون نیّة الانسان ِ لِلنّاسِ جمیلةً » خداوند دوست دارد که نیت انسان نسبت به مردم نیکو باشد و همه خیرخواه یکدیگر باشند .13
و نیز می فرماید : « ابلغ ما سُتُدَرُّ به الرّحمة أن تُضمِرَ لجمیع النّاس الرّحمة » بهترین و رساترین وسیله ی جلب رحمت الهی آن است که آدمی در ضمیر خویش خیرخواه تمام مردم جهان باشد . 14
پیامبر اکرم ( ص ) فرمود : « الخلق عِیالُ اللهِ فَاَحَبُّ الخَلقِ إلی الله مَن نَفَعَ عِیالَ اللهِ وَ ادخَلَ علی اهل بیتٍ سروراً » مردم عیال خدا هستند و محبوب ترین فرد نزد پروردگار کسی است که به عیالات خدا نفعی برساند و خانواده ای را شاد نماید .15
.........
6_ وسائل الشیعه ، ج 11 ، ص 569
7_ احمد مطهری ، رابطه دوستی و محبت ، ص 116
8_ شرح غررالحکم ، ج 1 ، ص 191
9_ توبه / 61
10_ روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی ، ص 245 ، به نقل از کنزالعمال ، ص 462
11_ اصول کافی ، ج 2 ، ص 644
12_ روان شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی ، ص 246 ، به نقل از معجم الکبیر ، ج 25 ، ص 163
13_ غررلحکم ، ص 271
14_ همان ، ص 212 15_ کافی ، ج 2 ، ص 164
.gif "گل :gol:")