»(｡_｡) ...عـوامــل و آسیــــب های دروغـــگویی... (｡_｡))«

[ناجی دلها]

ب) آسیبهای اجتماعی دروغ


1 ـ برملا شدن دروغ و رسوایی


یکی از زیانهای اجتماعی دروغ، رسوایی است.
رسوایی همیشه در انتظار دروغگوست؛ زیرا دروغ، پنهان نمی ماند و روزی آشکار میشود.
دروغگو، هر چند زیرک باشد و اطراف و جوانب دروغش را بسنجد، محال است که دروغش کشف نشود. کشف دروغ، بنابر نوع آن به رسوایی های مختلف می انجامد.

روزی یکی از پیشوایان یکی از فرق باطل بر منبر سخن میگفت. در ضمن سخن، نامهای پادشاهان جن را ذکر میکرد و میگفت که سلطنت کدام یک از آنها مقدّم بوده و کدام یک مؤخر. سخنان او از این قبیل بود: نخستین پادشاهی که از این سلسله به سلطنت رسید، تهتاه شاه بود و سپس قهقاه شاه و سپس جهجاه شاه و مانند اینها. سخنران همچنان به سخنش ادامه میداد تا به نام پادشاه یازدهم رسید که نام او هم کلمهای بود مانند نامهای گذشته. در این وقت، رندی از پای منبر گفت: آقا، نام پادشاه پنجم را دوباره بفرمایید! سخنور محترم در جواب عاجز ماند؛ زیرا در یادش نبود که کدام یک از این نامها را برای شهریار دروغین پنجم ذکر کرده است.
​

 

[ناجی دلها]

2- بی آبرویی


از دیگر زیانهای اجتماعی دروغ، بیآبرویی است. هنگامی که چند دروغ از دروغگو ثابت و او رسوا شد، بی آبرویی نصیبش میشود. رسوایی دروغگو، از کشف دروغ اوست و بی آبرویی، او را بی ارج میسازد.
اندیشمندان و خردورزان، در همه حال آبرو و حیثیت خویش را پاس میدارند. ثروتمند، دارایی خود را برای بدست آوردن آبرو و جایگاه شخصی اش صرف میکند؛ قدرتمند، قدرتش را برای رسیدن به این موقعیت به کار میگیرد و دانشمند، از دانش خود برای جلب افکار عمومی بهره میبرد. پس محبوبترین چیزها نزد دوراندیشان و نیک کرداران، آبرومندی است، حال آنکه دروغگو خود را از این موقعیت محروم میسازد
​

 

[ناجی دلها]

3ـ بی اعتمادی


بی ارزش شدن سخنان دروغگو نزد مردم یکی دیگر از زیان های اجتماعی دروغ، است. یکی از معیارهای سنجش ارج و بهای آدمی، میزان ارزشگذاری مردم به سخنان اوست. بدین ترتیب، هرچه سخن کم ارزشتر باشد، گوینده بی بهاتر است.

انسان اگر بالاترین ارزشها را در قبال سخنش به دست آورد، همین که به دروغگویی رو کرد و مردم او را بدان صفت شناختند، سخنش بیارزش و از جایگاه انسانی خود دور میشود.



کسی را که عادت بود راستی خطا گر کند در گذارن از او

وگر نامور شود به ناراستی دگر راست باور ندارند از او



جلب اعتماد مردم، بهترین راه کامیابی است و بیشتر مانعها در راه رسیدن به هدفها، با کسب اعتماد میان مردم، از بین میرود. دروغگو خود را از این نعمت گرانقدر و راه گشا محروم میسازد و با پای خویش به سوی سیاه بختی میتازد. چه قدر تلخ است برای فردی که خویشان و دوستانش سخنان او را باور نکنند.



دروغگو اگر از بیچارگی خود سخن بگوید، کسی نمیپذیرد و اگر از بیماری اش حرف زند، کسی باور نمیکند و اگر از ویژگیهای شخصیتش بگوید، کسی قبول نمیکند و اگر درباره دیگران نظر دهد، کسی سخنانش را تأیید نمیکند.

​

 

[ناجی دلها]

چهار ـ سخریه و استهزاء



از پیآمدهای ناخوشایند اجتماعی دروغ، به سخره گرفتن و کوچک شمردن دروغگوست. فردی که به دروغگویی شهره شود، مردم او را خوار و مسخره میکنند؛ خواه در حضور او و خواه در غیبت او.


ج) آسیب اقتصادی دروغ



راستی و درستی، ثروت را می افزاید؛ زیرا برای دارنده آن اعتبار می آفریند، حال آنکه دروغگویی سرمایه فرد را راکد نگه میدارد؛ زیرا هم اعتباری برای فرد در پی ندارد و هم اعتبار موجود را از بین میبرد و هیچ کس با چنین فردی هرگز معامله نمیکند.

​

 

[ناجی دلها]

راههای درمان دروغگویی


1 ـ پرورش شخصیت



یکی از مؤثرترین راههای درمان دروغ، پرورش شخصیت است؛ زیرا چنان که گفته شد

یکی از انگیزه های روانی روی آوردن به دروغ، احساس خودکم بینی و کمبود شخصیت است.
افرادی که به این مشکل دچار هستند، دروغ گفتن را راهکاری برای جبران این کمبود میدانند. اگر افراد دروغگو استعدادهای درونی خود را بشناسند و بدانند که با پرورش آنها میتوانند ارزش و مقام خود را بالا ببرند، دیگر نیازی به دروغ نمیبینند.

​

 

[ناجی دلها]

2ـ بیان جایگاه والای راستگویان



باید افراد دروغگو را به این باور رساند که ارزش اجتماعی کسی که با راستگویی توانسته است اعتماد اطرافیانش را به دست آورد،
بالاترین ارزشهاست و چنین کسی سرمایه معنوی بزرگی از احترام اجتماعی در اختیار دارد که هیچ سرمایه مادی نمیتواند با آن برابری کند. .انسان راستگو نه تنها میان همنوعان خود محترم است، در پیشگاه خداوند نیز مقام بسیار بالایی دارد، چنان که در قرآن مجید، راستگویان همردیف پیامبران و شهیدان معرفی شده اند.


وَ مَن يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُوْلَئكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيهْم مِّنَ النَّبِيِّنَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشهُّدَاءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُوْلَئكَ رَفِيقًا(69)
و کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند (در روز رستاخیز) همنشین کسانی خواهند بود کههخدا نعمت خود را بر آنان تمام کرده، از پیامبران و راستگویان و شهدا و صالحان و آنها همنشینان خوبی هستند. (نساء: 69 )



​

 

[ناجی دلها]

3 ـ از بین بردن عوامل زمینه ساز در دروغگویی


باید ریشه های این انحراف اخلاقی مانند طمع، ترس، خودخواهی، حب و بغضهای بیاندازه و مانند آن را خشکاند تا این صفت خطرناک زمینه مناسبی برای رشد در وجود انسان پیدا نکند.


4 ـ همنشینی با افراد راستگو



5ـ ایجاد آرامش در محیط زندگی


شش ـ تقویت اعتماد به نفس
​

 

[ناجی دلها]

دروغ مصلحت امیز


گاهی دوغ گفتن از روی مصلحت بزرگتری است در مقایسه با اصل دروغ و حتی ممکن است با دروغ جان انسانی حفظ شود البته این دروغ زمانی جایز است که شخص متهم مجرم نباشد .


زراره می گوید از امام صادق (ع) شنیدم می فرمود:
سخن سه گونه است. راست ، دروغ و اصلاح میان مردم. گویند به او گفته شد اصلاح میان مردم چیست؟
فرمود: از کسی در باره دیگری سخنی می شنوی که اگر به او برسد بد دل می شود ، و تو با او بر می خوری ، و به او می گویی از فلانی شنیدم که در باره تو چنین وچنان خوبی می گفت و تمجید می کرد به خلاف انچه شنیدی . ( اصول کافی جلد 5 باب کذب )


شارع مقدس نیز در بعضی موارد دروغ را جایز می شمارد . البته انسان باید تا جایی که ممکن است سعی کند دروغ نگوید و در صورت ناچاری طوری مقصود خویش را بیان کند که مصلحت فوت نشود و دروغ هم نباشد یعنی راست نگوید و دروغ هم نگوید مانند قضیه معروف امیرالمومنیین علی (ع) که وقتی عده ای از ماموران خلیفه ثانی شخصی را تعقیب می کردند و حضرت ان شخص را دید که به کدام سمت می رود وقتی ماوران به حضرت نزدیک شدند حضرت یک پله پایین تر نشست وقتی از حضرت در باره ان شخص سوال شد فرمودند از وقتی روی این پله نشسته ام کسی را ندیدم ، حضرت دروغ نگفت ولی مصلحت را حفظ کرد .


ترمذی از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمودند : دروغ روا نیست مگر در سه جا : مردی با زنش حدیثی کند تا او را خوشنود سازد ، دروغ در جنگ و دروغ درمقام اصلاح میان مردم . ( اصول کافی ترجمه کمره ای جلد 5 ص 668 )

​

 

[ناجی دلها]

پی نوشت:
[1] . سید رضا صدر، دروغ، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1378، تلخیص، صص 197 ـ 209.
[2]. همان، ص 212.
[3]. همان، صص 219 ـ 228.
[4]. علی قائمی، تربیت و بازسازی کودکان، انتشارات امیری، پاییز 1374، چ 9، صص 198 ـ 200.
[5] . ناصر مکارم شیرازی، زندگی در پرتو اخلاق، نشر سرور، 1378، چ 2، صص 93 و 94.

مهدی فرهودفر [6] . تربیت و بازسازی کودکان، صص 200 ـ 202.
​