حقيقت براساس آيات و روايات آن است كه اگر آدمي در مجموع رو به خدا داشته و خداخواه است، مؤمن است و دوستدار حضرت رسول اكرم(ص) و اهل بيت(ع) ميباشد ولي در اينجا خود را از آلودگيها وتعلقات پاك نساخت، در قيامت با عذابها و فشارها روبروست و به طبق اعلاي جهنم ميرود كه اگر به باطنش روي، بهشت خواهد بود نه اين كه هر چه به عمقش بروي بدتر باشد. جهنم اسفلالسافلين است كه عمقش نهايت نداشته و براي جهنميان است كه راه گريزي از آن ندارند. شخص مؤمن ولي در عين حال گناهكار در اين جهنم موقت كه موقفي براي اهل بهشت ميباشد و باطنش نور و رحمت است مدتي قرار خواهد گرفت تا بدين عذابها تطهير شود و به عالم نور قدم بگذارد، (نگا: بحارالانوار، ج 8، صص 353 - 352، روايت 2).
براساس روايتي كه از امام صادق(ع) نقل شده است، انسانها در قيامت سه دسته اند. يك دسته انسانهايياند كه در عالم حشر در آن هنگام كه مردم درگير مواقف و عوالم حشرند، تحت سايه خداوند و در جوار قرب حقند و نياز به طي آن عوالم و مواقف ندارند چون آن مراحل را در اين دنيا پشت سر گذاشتند. گروهي ديگر انسانهايي اند كه بايد از حساب و عذاب بگذرند كه از جمله آن جهنم موقت است تا پس از پس تطهير و تسويه در عالم قيامت به خدا برسند و عدهاي ديگر انسانهايي اند كه چون مجموع وجودشان رو به غير خدا داشته و در حال فرار از خدا بوده اند به قعر جهنم فرو خواهند رفت، (همان، ج 7، ص 183، روايت 31). بنابراين عدهاي مستقيم وارد بهشت و بهشتها ميشوند، عدهاي پس از گذر از مواقفها و از جمله جهنم موقت وارد بهشت ميگردند و عده اي نيز در جهنم جاودانه خواهند بود.