ایمان و انفاق دو سرمایه بزرگ نجات و خوشبختى برای انسانها می باشند. خداوند در قرآن می فرماید: «ءَامِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسولِهِ وَ أَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَكم مُّستَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ ءَامَنُوا مِنكمْ وَ أَنفَقُوا لهَُمْ أَجْرٌ كَبِیرٌ...وَ مَا لَكمْ أَلا تُنفِقُوا فى سبِیلِ اللَّهِ .. لا یَستَوِى مِنكم مَّنْ أَنفَقَ مِن قَبْلِ الْفَتْح وَ قَتَلَ أُولَئك أَعْظمُ دَرَجَةً مِّنَ الَّذِینَ أَنفَقُوا مِن بَعْدُ وَ قَتَلُوا .. مَّن ذَا الَّذِى یُقْرِض اللَّهَ قَرْضاً حَسناً فَیُضعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِیمٌ ؛ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و از آنچه شما را نماینده ( خود ) در آن قرار داده انفاق كنید ( زیرا ) كسانى كه از شما ایمان بیاورند و انفاق كنند اجر بزرگى دارند ...چرا در راه خدا انفاق نكنید در حالى كه میراث آسمانها و زمین همه از آن خدا است .. كسانى كه قبل از پیروزى انفاق كردند پیكار نمودند ( با كسانى كه بعد از پیروزى انفاق كردند ) یكسان نیستند آنها بلند مقام ترند از كسانى كه بعد از فتح انفاق نمودند و جهاد كردند ... كیست كه به خدا وام نیكو دهد ( و از اموالى كه به او ارزانى داشته انفاق كند ) تا خداوند آن را براى او چندین برابر كند، و براى او اجر فراوان پر ارزشى است (حدید11-7).
انگیزه های انفاق با توجه به آیات قرآن
- نویسنده موضوع بابک
- تاریخ شروع
در این آیات علاوه برایمان به یكى از آثار مهم ایمان كه انفاق فى سبیل الله است دعوت نموده است. دعوت به ایثار و فداكارى و گذشت از مواهبى كه انسان در اختیار دارد، منتها این دعوت را مقرون به این نكته مى كند كه فراموش نكنید در حقیقت مالك اصلى خدا است و این اموال و سرمایه ها چند روزى به عنوان امانت نزد شما سپرده شده، همانگونه كه قبلا در اختیار اقوام پیشین بود. ایمان به این حقیقت به انسان روح سخاوت و ایثار مى بخشد، و دست و دل او را در انفاق باز مى كند.
انفاق مفهوم وسیعى دارد كه منحصر به مال نیست، بلكه علم و هدایت و آبروى اجتماعى و سرمایه هاى معنوى و مادى دیگر را نیز شامل مى شود. تعبیر به رؤف رحیم اشاره لطیفى به این حقیقت است كه این دعوت مؤكد و پرشور الهى به سوى ایمان و انفاق مظهرى از مظاهر رحمت الهیه است كه به سراغ همه شما آمده، و تمام بركاتش در این جهان و جهان دیگر عائد خودتان مى شود.
انفاق مفهوم وسیعى دارد كه منحصر به مال نیست، بلكه علم و هدایت و آبروى اجتماعى و سرمایه هاى معنوى و مادى دیگر را نیز شامل مى شود. تعبیر به رؤف رحیم اشاره لطیفى به این حقیقت است كه این دعوت مؤكد و پرشور الهى به سوى ایمان و انفاق مظهرى از مظاهر رحمت الهیه است كه به سراغ همه شما آمده، و تمام بركاتش در این جهان و جهان دیگر عائد خودتان مى شود.
سپس به استدلالى براى مساله انفاق پرداخته مى فرماید: چرا در راه خدا انفاق نكنید در حالى كه میراث آسمانها و زمین از آن او است؟ یعنى سرانجام همه شما چشم از جهان و مواهبش مى پوشید، و همه را مى گذارید و مى روید، پس اكنون كه در اختیار شما است چرا بهره خود را نمى گیرید؟!
از آنجا كه ارزش عمل به خلوص آن است، در پایان آیه مى افزاید: خداوند به آنچه انجام مى دهید آگاه است ( و الله بما تعملون خبیر ). هم از كمیت و كیفیت اعمال شما با خبر است و هم از نیات و میزان خلوص شما. و در آخرین آیه مورد بحث باز هم براى تشویق در مورد انفاق فى سبیل الله از تعبیر جالب دیگرى استفاده كرده، مى گوید: كیست كه به خدا قرض نیكوئى دهد و از اموالى كه به او بخشیده است انفاق نماید، تا آن را براى او چندین برابر كند؟ و براى او پاداش فراوان و پر ارزشى است.
از آنجا كه ارزش عمل به خلوص آن است، در پایان آیه مى افزاید: خداوند به آنچه انجام مى دهید آگاه است ( و الله بما تعملون خبیر ). هم از كمیت و كیفیت اعمال شما با خبر است و هم از نیات و میزان خلوص شما. و در آخرین آیه مورد بحث باز هم براى تشویق در مورد انفاق فى سبیل الله از تعبیر جالب دیگرى استفاده كرده، مى گوید: كیست كه به خدا قرض نیكوئى دهد و از اموالى كه به او بخشیده است انفاق نماید، تا آن را براى او چندین برابر كند؟ و براى او پاداش فراوان و پر ارزشى است.
قابل توجه اینكه در آیات گذشته براى تشویق به انفاق - اعم از كمك به موضوع جهاد یا انفاق هاى دیگر به نیازمندان - تعبیرات مختلفى دیده مى شود كه هر یك مى تواند عاملى براى حركت به سوى این هدف باشد. در آیه هفتم اشاره به مساله استخلاف و جانشینى مردم از یكدیگر، یا از خداوند در این ثروتها است كه مالكیت حقیقى را مخصوص خدا مى شمرد و همه را نماینده او در این اموال، این بینش مى تواند دست و دل انسان را در انفاق باز كند و عاملى براى حركت در این زمینه باشد.
در آیه دهم تعبیر دیگرى آمده كه از ناپایدارى اموال و سرمایه ها و بازماندن آن بعد از همه انسانها، حكایت مى كند و آن تعبیر به میراث است مى گوید، میراث آسمانها و زمین از آن خدا است و در آیه یازدهم تعبیر از همه حساس تر است: خدا را وام گیرنده، و انسانها را وام دهنده مى شمرد، وامى كه مساله تحریم ربا در آن راه ندارد و چندین برابر تا هزاران برابر در مقابل آن پرداخته مى شود، اضافه بر پاداش عظیمى كه در هیچ اندیشه اى نمى گنجد! اینها همه براى این است كه بینشهاى انحرافى و انگیزه هاى حرص و آز و حسد و خودخواهى و طول امل را كه مانع از انفاق است از میان ببرد، و جامعه اى بر اساس پیوندهاى عاطفى و روح اجتماعى و تعاون عمیق بسازد.
در آیه دهم تعبیر دیگرى آمده كه از ناپایدارى اموال و سرمایه ها و بازماندن آن بعد از همه انسانها، حكایت مى كند و آن تعبیر به میراث است مى گوید، میراث آسمانها و زمین از آن خدا است و در آیه یازدهم تعبیر از همه حساس تر است: خدا را وام گیرنده، و انسانها را وام دهنده مى شمرد، وامى كه مساله تحریم ربا در آن راه ندارد و چندین برابر تا هزاران برابر در مقابل آن پرداخته مى شود، اضافه بر پاداش عظیمى كه در هیچ اندیشه اى نمى گنجد! اینها همه براى این است كه بینشهاى انحرافى و انگیزه هاى حرص و آز و حسد و خودخواهى و طول امل را كه مانع از انفاق است از میان ببرد، و جامعه اى بر اساس پیوندهاى عاطفى و روح اجتماعى و تعاون عمیق بسازد.
خداوند هم چنین در سوره بقره می فرماید: « الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَلَهُمْ فى سبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعُونَ مَا أَنفَقُوا مَنًّا وَ لا أَذًى لَّهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند، سپس به دنبال انفاقى كه كرده اند، منت نمیگذارند و آزارى نمیرسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است، و نه ترسى دارند، و نه غمگین مى شوند» (بقره/262).
آنچه در این آیه بیشتر جلب توجه مى كند این است كه قرآن در واقع سرمایه زندگى انسان را منحصر به سرمایه هاى مادى نمى داند، بلكه سرمایه هاى روانى و اجتماعى را نیز به حساب آورده است.
كسى كه چیزى به دیگرى مى دهد و منتى بر او میگذارد و یا با آزار خود او را شكسته دل مى سازد، در حقیقت چیزى به او نداده است زیرا اگر سرمایهاى به او داده سرمایهاى هم از او گرفته است و چه بسا آن تحقیرها و شكستهاى روحى به مراتب بیش از مالى باشد كه به او بخشیده است. بنابراین اگر چنین اشخاصى اجر و پاداش نداشته باشند كاملا طبیعى و عادلانه خواهد بود بلكه مى توان گفت چنین افراد در بسیارى از موارد بدهكارند نه طلبكار زیرا آبروى انسان به مراتب برتر و بالاتر از ثروت و مال است.
آنچه در این آیه بیشتر جلب توجه مى كند این است كه قرآن در واقع سرمایه زندگى انسان را منحصر به سرمایه هاى مادى نمى داند، بلكه سرمایه هاى روانى و اجتماعى را نیز به حساب آورده است.
كسى كه چیزى به دیگرى مى دهد و منتى بر او میگذارد و یا با آزار خود او را شكسته دل مى سازد، در حقیقت چیزى به او نداده است زیرا اگر سرمایهاى به او داده سرمایهاى هم از او گرفته است و چه بسا آن تحقیرها و شكستهاى روحى به مراتب بیش از مالى باشد كه به او بخشیده است. بنابراین اگر چنین اشخاصى اجر و پاداش نداشته باشند كاملا طبیعى و عادلانه خواهد بود بلكه مى توان گفت چنین افراد در بسیارى از موارد بدهكارند نه طلبكار زیرا آبروى انسان به مراتب برتر و بالاتر از ثروت و مال است.
ببخشید منظور از وام در ایه اخر چیست؟
البته منظور قرآن تنها این نیست كه پرداخت انفاق مؤدبانه و محترمانه و خالى از منت باشد بلكه در زمانهاى بعد نیز نباید با یادآورى آن منتى بر گیرنده انفاق گذارده شود، و این نهایت دقت اسلام را در خدمات خالص انسانى مى رساند. باید توجه داشت كه منت و آزارى كه موجب عدم قبول انفاق مى شود اختصاص به مستمندان ندارد بلكه در كارهاى عمومى و اجتماعى از قبیل جهاد در راه خدا و كارهاى عام المنفعه كه احتیاج به بذل مال دارد نیز رعایت این موضع لازم است.
فقط نگاه به یك دستور قرآن كریم درباره انفاق و كیفیّت آن بس است كه ما را بدین نكته رهبری كند. اوّلاً قرآن كریم هر گونه انفاقی را امضا نمینماید، و صریحاً اعلام میدارد كه باید انفاق برای خدا و در راه او و بقصد اعلاءِ كلمه دین و حفظ مردم مؤمن از دستبرد شیاطین باشد. و به عبارت موجز انفاق باید فی سبیل الله باشد نه فیسبیل الطّاغوت. «إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا یُنفِقُونَ أَمْوَ لَهُمْ لِیَصُدُّوا عَن سَبِیلِ اللَهِ فَسَیُنفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ الَّذِینَ كَفَرُو´ا إِلَی جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ؛ كافرین اموالشان را انفاق میكنند برای آنكه راه خدا را ببندند (و مؤمنین پیروز نشوند) بنابراین آنان مالهای خود را انفاق میكنند و بر این پندار باطل حسرت بر دلشان میماند؛ زیرا مغلوب میشوند (در این صورت دنیایشان از دست رفته) و به سوی جهنّم نیز رهسپار میگردند» (انفال/ 36). « مَثَلُ مَا یُنفِقُونَ فِی هَـذِهِ الْحَیَـوةِ الدُّنْیَا كَمَثَلِ رِیحٍ فِیهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُو´ا أَنفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ مَا ظَلَمَهُمُ اللَهُ وَلَـكِنْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ؛ داستان كافرانی كه برای پیشرفت مقاصد دنیوی خود اموالی را انفاق مینمایند، مانند باد سرد شدیدی است كه به مزرعه و كشتزار قوم ستمگر بوزد و همهاش را نابود سازد (و در اینصورت چیزی دستگیرشان نمیشود) و خداوند به آنان ستم ننموده است؛ ایشانند كه بر خودشان ستم نمودهاند» (آل عمران/ 117).
فقط نگاه به یك دستور قرآن كریم درباره انفاق و كیفیّت آن بس است كه ما را بدین نكته رهبری كند. اوّلاً قرآن كریم هر گونه انفاقی را امضا نمینماید، و صریحاً اعلام میدارد كه باید انفاق برای خدا و در راه او و بقصد اعلاءِ كلمه دین و حفظ مردم مؤمن از دستبرد شیاطین باشد. و به عبارت موجز انفاق باید فی سبیل الله باشد نه فیسبیل الطّاغوت. «إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا یُنفِقُونَ أَمْوَ لَهُمْ لِیَصُدُّوا عَن سَبِیلِ اللَهِ فَسَیُنفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَیْهِمْ حَسْرَةً ثُمَّ یُغْلَبُونَ وَ الَّذِینَ كَفَرُو´ا إِلَی جَهَنَّمَ یُحْشَرُونَ؛ كافرین اموالشان را انفاق میكنند برای آنكه راه خدا را ببندند (و مؤمنین پیروز نشوند) بنابراین آنان مالهای خود را انفاق میكنند و بر این پندار باطل حسرت بر دلشان میماند؛ زیرا مغلوب میشوند (در این صورت دنیایشان از دست رفته) و به سوی جهنّم نیز رهسپار میگردند» (انفال/ 36). « مَثَلُ مَا یُنفِقُونَ فِی هَـذِهِ الْحَیَـوةِ الدُّنْیَا كَمَثَلِ رِیحٍ فِیهَا صِرٌّ أَصَابَتْ حَرْثَ قَوْمٍ ظَلَمُو´ا أَنفُسَهُمْ فَأَهْلَكَتْهُ وَ مَا ظَلَمَهُمُ اللَهُ وَلَـكِنْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ؛ داستان كافرانی كه برای پیشرفت مقاصد دنیوی خود اموالی را انفاق مینمایند، مانند باد سرد شدیدی است كه به مزرعه و كشتزار قوم ستمگر بوزد و همهاش را نابود سازد (و در اینصورت چیزی دستگیرشان نمیشود) و خداوند به آنان ستم ننموده است؛ ایشانند كه بر خودشان ستم نمودهاند» (آل عمران/ 117).
سلام: ممنونم دوست عزیز