4. آفرينش روح و جنبش جنين
از آيات قرآن استفاده مي شود كه پس از مرحله تسويه و تنظيم و تعادل اعضاي بدن انسان در رحم مادر، مرحله ديگري را با نام «نفح روح، دميدن روح» بيان مي كند. «ثم سواه و نفخ فيه من روحه؛[24]آن گاه او را درست اندام كدره و از روح خويش در او دميد» «فكسونا العظام لحماً ثم انشاناه خلقاً آخر؛[25] بعد استخوان ها را به گوشتي پوشانيديم، آن گاه [جنين را در] آفرينشي ديگر پديد آورديم.»
از آيات فوق بر مي آيد كه در آدمي جز بدن، چيز بسيار شريف نيز وجود دارد كه مخلوق خداست و تا آن چيز شريف در انسان به وجود نيايد، آدمي، انسان نمي گردد و در حضرت آدم به وجود آمد، شاني يافت كه فرشتگان در برابر او خضوع كردند و عبارت «انشأناه خلقاً آخر» نشان از خلقت مي دهد كه فعل و انفعالات طبيعي و مادي در آن نيست.[26] و انشاء به معني ايجاد كردن چيزي توام با تربيت آن است. اين تعبير نشان مي دهد كه مرحله اخير با مراحل قبل، كاملاً متفاوت است[27] اگر گفته شود نطفه انسان از آغاز كه در رحم قرار مي گيرد و قبل از آن يك موجود زنده است.
بنابراين نفخ روح چه معنا دارد؟ در پاسخ بايد گفت: زماني كه نطفه منعقد مي شود تنها داراي يك نوع «حيات نباتي» (گياهي) است يعني؛ فقط تغذيه و رشد و نمو دارد. ولي از حس و حركت كه نشانه «حيات حيواني» است و هم چنين قوه ادراكات كه نشانه «حيات انساني» است و در آن خبري نيست (ما تكامل نطفه در رحم به مرحله اي مي رسد كه شروع به حركت مي كند و تدريجاً قواي ديگر انساني در آن زنده مي شود اين همان مرحله اي است كه قرآن از آن تعبير به نفخ روح مي كند.[28]
اما ماهيت روح چگونه است؟ و حلول او برجسم از چه زماني مي باشد؟ آيات قرآن در اين مورد ساكت است و باين تفصيلي ندارد و حقيقت آن نيز براي ما روشن نيست.
نظرگاه دانشمندان
مهم ترين اتفاقي كه پس از ماه سوم براي جنين پيش مي آيد، حركت و فعاليت قلب و رشد سريع جنين و شكل گيري اندام هاي خارجي است در ماه سوم و ابتداي ماه چهارم به دليل عصب دار شدن اندام ها، حركت جنين آغاز مي شود و زن باردار در ماه چهارم حركت جنين را كاملاً احساس ميكند.[29]
دانش بيولوژي هنوز پاسخگوي اين قسمت نبوده يعني حد فاصل مرحله حيات با مرحله قبل از آن را نمي تواند مشخص سازد[30] آيا در چهارماهگي اين دميدن روح اتفاق مي افتاد يا كمتر از آن و حتي برخي از منابع پزشكي تشخيص حركات جنين توسط مادر را در ماه پنجم دانسته اند[31] تا چه رسد به زمان دقيق حلول روح.
آيا مي توان ادعا كرد حركت جنين در شكم مادر همان وقوع دميدن روح باشد؟
در پاسخ بايد گفت: همان طور گذشت. جنين بعد از لقاح نطفه داراي حيات نباتي (گياهي است كه فقط تغذيه و رشد دارد و بعد از مدتي داراي حركات و ضربان قلب است كه مي توان آن را حيات حيواني دانست اما آن چه مهم است قوه ادراكات و شعور كه در سايه روح الهي پرورش مي يابد، و همچنين انسانيت انسان است كه او را از حيوان متمايز مي كند آن محقق نمي شود مگر با حلول روح الهي و در قرآن كريم اشاره اي به حركت جنين نشده است فقط سخن از خلقت ديگر و دميدن روح الهي شده است.[32]
در نتيجه نمي توان گفت: دميدن روح بر جنين هم زمان با حركات جنين است.
از آيات قرآن استفاده مي شود كه پس از مرحله تسويه و تنظيم و تعادل اعضاي بدن انسان در رحم مادر، مرحله ديگري را با نام «نفح روح، دميدن روح» بيان مي كند. «ثم سواه و نفخ فيه من روحه؛[24]آن گاه او را درست اندام كدره و از روح خويش در او دميد» «فكسونا العظام لحماً ثم انشاناه خلقاً آخر؛[25] بعد استخوان ها را به گوشتي پوشانيديم، آن گاه [جنين را در] آفرينشي ديگر پديد آورديم.»
از آيات فوق بر مي آيد كه در آدمي جز بدن، چيز بسيار شريف نيز وجود دارد كه مخلوق خداست و تا آن چيز شريف در انسان به وجود نيايد، آدمي، انسان نمي گردد و در حضرت آدم به وجود آمد، شاني يافت كه فرشتگان در برابر او خضوع كردند و عبارت «انشأناه خلقاً آخر» نشان از خلقت مي دهد كه فعل و انفعالات طبيعي و مادي در آن نيست.[26] و انشاء به معني ايجاد كردن چيزي توام با تربيت آن است. اين تعبير نشان مي دهد كه مرحله اخير با مراحل قبل، كاملاً متفاوت است[27] اگر گفته شود نطفه انسان از آغاز كه در رحم قرار مي گيرد و قبل از آن يك موجود زنده است.
بنابراين نفخ روح چه معنا دارد؟ در پاسخ بايد گفت: زماني كه نطفه منعقد مي شود تنها داراي يك نوع «حيات نباتي» (گياهي) است يعني؛ فقط تغذيه و رشد و نمو دارد. ولي از حس و حركت كه نشانه «حيات حيواني» است و هم چنين قوه ادراكات كه نشانه «حيات انساني» است و در آن خبري نيست (ما تكامل نطفه در رحم به مرحله اي مي رسد كه شروع به حركت مي كند و تدريجاً قواي ديگر انساني در آن زنده مي شود اين همان مرحله اي است كه قرآن از آن تعبير به نفخ روح مي كند.[28]
اما ماهيت روح چگونه است؟ و حلول او برجسم از چه زماني مي باشد؟ آيات قرآن در اين مورد ساكت است و باين تفصيلي ندارد و حقيقت آن نيز براي ما روشن نيست.
نظرگاه دانشمندان
مهم ترين اتفاقي كه پس از ماه سوم براي جنين پيش مي آيد، حركت و فعاليت قلب و رشد سريع جنين و شكل گيري اندام هاي خارجي است در ماه سوم و ابتداي ماه چهارم به دليل عصب دار شدن اندام ها، حركت جنين آغاز مي شود و زن باردار در ماه چهارم حركت جنين را كاملاً احساس ميكند.[29]
دانش بيولوژي هنوز پاسخگوي اين قسمت نبوده يعني حد فاصل مرحله حيات با مرحله قبل از آن را نمي تواند مشخص سازد[30] آيا در چهارماهگي اين دميدن روح اتفاق مي افتاد يا كمتر از آن و حتي برخي از منابع پزشكي تشخيص حركات جنين توسط مادر را در ماه پنجم دانسته اند[31] تا چه رسد به زمان دقيق حلول روح.
آيا مي توان ادعا كرد حركت جنين در شكم مادر همان وقوع دميدن روح باشد؟
در پاسخ بايد گفت: همان طور گذشت. جنين بعد از لقاح نطفه داراي حيات نباتي (گياهي است كه فقط تغذيه و رشد دارد و بعد از مدتي داراي حركات و ضربان قلب است كه مي توان آن را حيات حيواني دانست اما آن چه مهم است قوه ادراكات و شعور كه در سايه روح الهي پرورش مي يابد، و همچنين انسانيت انسان است كه او را از حيوان متمايز مي كند آن محقق نمي شود مگر با حلول روح الهي و در قرآن كريم اشاره اي به حركت جنين نشده است فقط سخن از خلقت ديگر و دميدن روح الهي شده است.[32]
در نتيجه نمي توان گفت: دميدن روح بر جنين هم زمان با حركات جنين است.