درفش كاویانی
پرچم در ادبیات عامه و متون ادب فارسی از دیرباز حضور پررنگی داشته است
ایرانیان برای صدا کردن شیئی که نماد دولت و حاکمیت آنهاست چندین و چند کلمه دارند و البته چند عبارت هم با آن ساخته اند.
شاید نخستین واژه برای نامیدن چیزی که عموم مردم آن را پرچم می نامند، درفش بوده است. سابقه این واژه به همان درفش کاویانی باستانی برمی گردد و در شاهنامه، متن کهن ادب پارسی هم از این واژه استفاده شده است.
درفش واژه ای کاملاایرانی است و معنای اصلی آن به روایت لغتنامه دهخدا پارچه ای است که بر بالای سر می بندند.
بنابراین ابتدا درفش به معنای پرچم امروزی نبوده، اما از آنجا که مصدر درفشیدن به معنای لرزیدن بوده و پرچم ها هم شباهت زیادی به آن پارچه متعلق به لباس داشتند، از واژه درفش برای آن کاربرد هم استفاده شد.
اما برای این واژه چهارمعادل بیگانه وجود دارد. بیرق که واژه ای ترکی و معادلی برای درفش است. بیرق در شعر شاعران فارسی به صورت مکرر استفاده شده است. واژه هایی چون علم و لوا هم از زبان عربی وارد زبان ما شد.
ظهور این واژه ها و ماندگاری آن در ایران به طور مشخص از زمان ورود اسلام به کشور بوده، اما عزاداری های شیعیان برای حسین بن علی که در آن ذکری از حضرت عباس به عنوان علمدار امام حسین می شده و نیز استفاده خاندان صفویه از واژه علم و علمدار به صورت رسمی در دولت، دو عامل مهم برای ماندگاری این واژه در اذهان بوده است. در نهایت باید از واژه پرچم یاد کرد که در اصل واژه ای مغولی است، اما توسط فرهنگستان ادب فارسی به عنوان معادلی رسمی برای بیرق معرفی شده است.
اما در قالب عبارات و گفت وگوهای مردم هم واژه پرچم کاربرد زیادی دارد. نمونه بارز این مساله اصطلاح خدمت زیر پرچم است که با وجود تلاش ها برای جا انداختن عبارت خدمت مقدس سربازی، هنوز در میان برخی مردم اصطلاح زیر پرچم کاربرد بیشتری دارد.
جالب اینجاست که در متون رسمی قانونی و قضایی هم از چنین عبارتی استفاده می شود. در عین حال از چند وقت پیش عبارتی میان ادبیات کوچه بازاری بخصوص در شبکه های اجتماعی رواج پیدا کرده که استفاده دیگری از این واژه است. عبارت «پرچم ها بالاست» مثلااین طور مورد استفاده قرار می گیرد: «پرچم شهیر شیراز بالاست» عبارتی است که به منظور نوعی برتری جویی و نیز افتخار کردن به داشته های هویتی خود به کار می رود. البته این جمله کوتاه نوعی بار هیجانی و حماسی دارد و باعث به وجدآمدن مخاطبان می شود.
گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سیمرغ
منبع: روزنامه جامجم
