***تعریف شبهه ***
- نویسنده موضوع مفردمذکرغائب
- تاریخ شروع
تعریف شبهه :
شبهه را به چند بیان می توان تعریف کرد :
** شبهه در لغت به معنای مشابهت و پوشیدگی است. معانی دیگری چون اشتباه، احتمال اشکال و شک نیزداردو همچنین چیزی که حق و باطل در آن معلوم نیست را شبهه مینامند.(1)
** شبهه آن است که دو چیز در اثر مماثلت از همدیگر تشخیص داده نشوند «وما قتلوه و ما صلبوه و لکن شُبِّه لهم(2) عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقره و ۹۹/ انعام به کار رفته است.
**شبهه يعنى هر اشكال، پرسش يا ابهامى كه در برداشتها، تحليلها، تصميمات و رفتارهاى مرتبط با سعادت فرد يا جامعه منشأ خطا و اشتباه در شناخت حق از باطل گردد.
**به عبارت ديگر شبهه خود را شبيه به حق مى نماياند و راه شناخت حق از باطل را مشكل و افراد رادچار شك و ترديد مى كند.
** تعریف شبهه در کلام امیر المؤمنین حضرت علی وَ اِنَّما سُمِّيَتِ الشُّبْهَةُ شُبْهَةً لاَِنَّها تُشْبِهُ الْحَقَّ (3)
شبهه را از این رو شبهه نامیدند زیرا که شباهت به حق دارد .
نخستین شبهه :
گويند نخستين شبهه كه در خلقت شد بوسيله ابلیس بوده در باب خلقت آدم، او گفته است كه آدم را از خاك بيافريدى و من را از نار و نار را بر خاك مزيت است و در شأن من نيست كه به آدم سجده كنم (( 4))
تفاوت شبهه با پرسش :
درباره تفاوت پرسش و شبهه تفاوت هاي چندي بيان شده است كه مي توان به مهم ترين آن در اين جا اشاره كرد.
پرسش در حقيقت جستجوي بشر براي شناخت است و پرسشگر با بيان پرسش و سؤال مي كوشد تا موضوع و مطلبي را بشناسد و آن را درك و فهم كند. در حالي كه هدف از شبهه، ايجاد تردید و شک در دل مخاطب است و شبهه گر مي كوشد تا در بنيادهاي اعتقادي و باوري شخص ترديد افكند. درحقيقت تفاوت شبهه و پرسش را بايد در كاركرد و اهداف آن دانست. كاركرد پرسش فهم و شناخت است، در حالي كه شبهه براي اين طرح مي شود تا مخاطبان خود را به چالش بكشاند. از سوي ديگر در شبهه، باطل به طور عمدي و خواسته حضور دارد و شبهه گر با آميختن حق و باطل مي كوشد كلام باطل خود را با رنگ و لعابي از حق به ديگران منتقل كند، از اين روست كه حضرت امیرمؤمنان(ع) فرمودند:انما سميت الشبهه شبهه لانها شبهت بالحق(5)از آن رو شبهه را شبهه ناميده اند كه به حق شبيه و همانند است.
امام ایا هر شبهه ای ،دلیل بر انحراف طراح شبهه است ؟
باید جواب داد خیربلکه باید توجه داشت که سوال مخصوصا از نوع توضیحی و استفهامی آن جزو طبیعت و ذات انسان است و امکان دارد به ذهن هر فردی بیاید ، زیرا انسان فطرتا کنجکاو و دوستدار کمالات مادی و معنوی است . بر همین اساس برای رشد و ترقی خود باید شبهات و مجهولاتش را برطرف نماید . بنابراین به محض ورود پرسش دینی به ذهن ، انسان باید به دنبال پاسخ استدلالی و قانع کننده ای باشد . زیرا شبهه مانند ویروسی است که داخل بدن می شود و اگر انسان درصدد درمان آن نباشد ، امکان دارد به تدریج او را به بیماریهای سخت مبتلا سازد و موجب نافرجامی او شود . همچنین اگر دنبال جواب سوال و شبهه دینی نباشیم و یا به دلیل و برهان ، خود را قانع نسازیم امکان دارد سبب شک در دین شود و به مرور زمان ، انسان را نسبت به اعتقادات سست و نور ایمان را در دل خاموش سازد .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
1: معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه شبهه
2: نساء/ ۱۵۷
3: نهج البلاغه خطبه 38
4: خاتمی ،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۱۳۶
5: نهج البلاغه خطبه 38
شبهه را به چند بیان می توان تعریف کرد :
** شبهه در لغت به معنای مشابهت و پوشیدگی است. معانی دیگری چون اشتباه، احتمال اشکال و شک نیزداردو همچنین چیزی که حق و باطل در آن معلوم نیست را شبهه مینامند.(1)
** شبهه آن است که دو چیز در اثر مماثلت از همدیگر تشخیص داده نشوند «وما قتلوه و ما صلبوه و لکن شُبِّه لهم(2) عیسی را نکشتند و به دار نزدند لیکن کار بر آنها مشتبه شد. تشابه، متشابه و مشتبه به ترتیب در آیات ۱۱۸/ بقره و ۹۹/ انعام به کار رفته است.
**شبهه يعنى هر اشكال، پرسش يا ابهامى كه در برداشتها، تحليلها، تصميمات و رفتارهاى مرتبط با سعادت فرد يا جامعه منشأ خطا و اشتباه در شناخت حق از باطل گردد.
**به عبارت ديگر شبهه خود را شبيه به حق مى نماياند و راه شناخت حق از باطل را مشكل و افراد رادچار شك و ترديد مى كند.
** تعریف شبهه در کلام امیر المؤمنین حضرت علی وَ اِنَّما سُمِّيَتِ الشُّبْهَةُ شُبْهَةً لاَِنَّها تُشْبِهُ الْحَقَّ (3)
شبهه را از این رو شبهه نامیدند زیرا که شباهت به حق دارد .
نخستین شبهه :
گويند نخستين شبهه كه در خلقت شد بوسيله ابلیس بوده در باب خلقت آدم، او گفته است كه آدم را از خاك بيافريدى و من را از نار و نار را بر خاك مزيت است و در شأن من نيست كه به آدم سجده كنم (( 4))
تفاوت شبهه با پرسش :
درباره تفاوت پرسش و شبهه تفاوت هاي چندي بيان شده است كه مي توان به مهم ترين آن در اين جا اشاره كرد.
پرسش در حقيقت جستجوي بشر براي شناخت است و پرسشگر با بيان پرسش و سؤال مي كوشد تا موضوع و مطلبي را بشناسد و آن را درك و فهم كند. در حالي كه هدف از شبهه، ايجاد تردید و شک در دل مخاطب است و شبهه گر مي كوشد تا در بنيادهاي اعتقادي و باوري شخص ترديد افكند. درحقيقت تفاوت شبهه و پرسش را بايد در كاركرد و اهداف آن دانست. كاركرد پرسش فهم و شناخت است، در حالي كه شبهه براي اين طرح مي شود تا مخاطبان خود را به چالش بكشاند. از سوي ديگر در شبهه، باطل به طور عمدي و خواسته حضور دارد و شبهه گر با آميختن حق و باطل مي كوشد كلام باطل خود را با رنگ و لعابي از حق به ديگران منتقل كند، از اين روست كه حضرت امیرمؤمنان(ع) فرمودند:انما سميت الشبهه شبهه لانها شبهت بالحق(5)از آن رو شبهه را شبهه ناميده اند كه به حق شبيه و همانند است.
امام ایا هر شبهه ای ،دلیل بر انحراف طراح شبهه است ؟
باید جواب داد خیربلکه باید توجه داشت که سوال مخصوصا از نوع توضیحی و استفهامی آن جزو طبیعت و ذات انسان است و امکان دارد به ذهن هر فردی بیاید ، زیرا انسان فطرتا کنجکاو و دوستدار کمالات مادی و معنوی است . بر همین اساس برای رشد و ترقی خود باید شبهات و مجهولاتش را برطرف نماید . بنابراین به محض ورود پرسش دینی به ذهن ، انسان باید به دنبال پاسخ استدلالی و قانع کننده ای باشد . زیرا شبهه مانند ویروسی است که داخل بدن می شود و اگر انسان درصدد درمان آن نباشد ، امکان دارد به تدریج او را به بیماریهای سخت مبتلا سازد و موجب نافرجامی او شود . همچنین اگر دنبال جواب سوال و شبهه دینی نباشیم و یا به دلیل و برهان ، خود را قانع نسازیم امکان دارد سبب شک در دین شود و به مرور زمان ، انسان را نسبت به اعتقادات سست و نور ایمان را در دل خاموش سازد .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
1: معین، محمد، فرهنگ فارسی، ذیل کلمه شبهه
2: نساء/ ۱۵۷
3: نهج البلاغه خطبه 38
4: خاتمی ،احمد،فرهنگ علم کلام،ص۱۳۶
5: نهج البلاغه خطبه 38