نیكی به پدر و مادر، وظیفه ای اخلاقی است كه در واجب بودن شكر مُنعم ریشه دارد. انسان فطرتاً شاكر و سپاسگزار كسی است كه به او نیكی كرده است. سپاسگزاری از پدر و مادر، نشانه و گواه سلامت فطرت است و كسی كه به پدر و مادر خود نیكی می كند، از فطرت خود پاسداری كرده است. اهمیّت سپاسگزاری از پدر و مادر، چنان است كه خداوند پس از امر به شكرگزاری از خود، شكر پدر و مادر را آورده است:
وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اشْكُرْ لِی وَ لِوالِدَیْكَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ ؛[1]
و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كردیم. مادرش (به هنگام بارداری) او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل كرد و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد (آری او را سفارش كردیم) كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش كه بازگشت (همه) به سوی من است.
و همانطور كه كسی نمی تواند شكر پروردگار به جای آورد، شكرگزاری از پدر و مادر نیز بسیار دشوار و در حدّ محال است. از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ روایت شده است:
لن یجزی ولد عن والده حتی یجده مملوكاً فیشتریه و یعتقه؛[2]
هرگز فرزندی پاداش پدرش را ادا نمی كند، مگر آنكه پدر مملوك باشد و فرزند او را بخرد و آزاد سازد.
و نیز از ایشان روایت شده است:
برّ الوالدین افضل من الصلوه و الصوم و الحج و العمره و الجهاد فی سبیل الله؛[3]
نیكی به پدر و مادر برتر از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد در راه خداست.
نیكی به پدر و مادر چنان اهمیتی دارد كه حتی پدر و مادری كه از نظر عقیده دچار انحراف هستند و یا به فرزند خود ظلم كرده اند، باید مورد احترام واقع شوند و فرزند به آنان نیكی كند.[4]
مادر حق ویژه ای دارد و نیكی به او مقدم است. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند:
شخصی نزد پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ آمد و پرسید ای پیامبر! به چه كسی نیكی كنم؟ فرمودند: مادرت. پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: مادرت. باز پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: به مادرت. دوباره پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: به پدرت.[5]
وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فِی عامَیْنِ أَنِ اشْكُرْ لِی وَ لِوالِدَیْكَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ ؛[1]
و انسان را درباره پدر و مادرش سفارش كردیم. مادرش (به هنگام بارداری) او را با ناتوانی روی ناتوانی حمل كرد و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان می یابد (آری او را سفارش كردیم) كه شكرگزار من و پدر و مادرت باش كه بازگشت (همه) به سوی من است.
و همانطور كه كسی نمی تواند شكر پروردگار به جای آورد، شكرگزاری از پدر و مادر نیز بسیار دشوار و در حدّ محال است. از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ روایت شده است:
لن یجزی ولد عن والده حتی یجده مملوكاً فیشتریه و یعتقه؛[2]
هرگز فرزندی پاداش پدرش را ادا نمی كند، مگر آنكه پدر مملوك باشد و فرزند او را بخرد و آزاد سازد.
و نیز از ایشان روایت شده است:
برّ الوالدین افضل من الصلوه و الصوم و الحج و العمره و الجهاد فی سبیل الله؛[3]
نیكی به پدر و مادر برتر از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد در راه خداست.
نیكی به پدر و مادر چنان اهمیتی دارد كه حتی پدر و مادری كه از نظر عقیده دچار انحراف هستند و یا به فرزند خود ظلم كرده اند، باید مورد احترام واقع شوند و فرزند به آنان نیكی كند.[4]
مادر حق ویژه ای دارد و نیكی به او مقدم است. امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمودند:
شخصی نزد پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ آمد و پرسید ای پیامبر! به چه كسی نیكی كنم؟ فرمودند: مادرت. پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: مادرت. باز پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: به مادرت. دوباره پرسید: سپس به چه كسی؟ فرمودند: به پدرت.[5]