قرآن مجید در آیات متعددی به معرفی مؤمنان پرداخته و از زوایای گوناگونی ویژگیهای آنان را بیان فرموده است. گاه صفات درونی، گاه خصوصیات بیرونی و در برخی موارد به ذکر ویژگیهای اجتماعی اهل ایمان می پردازد. از جملۀ این موارد آیۀ مورد بحث است.
علائم مؤمنان حقیقی
در این آیه، ویژگیهای مؤمنان حقیقی، یاد شده است که عبارتند از:
اهل ایمان هستند؛
اهل هجرت در راه خدایند؛
مردِ جهاد در راه خدا و تلاش اند؛
به مؤمنان مسکن و مأوا می دهند؛
اهلِ یاری رساندن به امت اسلامی هستند.
لقب اهدائی خدا
خداوند، مؤمنان دارای این ویژگیها را این گونه یاد می کند: « أُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا »؛ «اینان به حقیقت، مؤمنند».
تعبیر «حقاً» بیانگر مبالغه در اوصاف آنها است که این ها حقیقتا در راه دین، از هیچ کوششی دریغ نمی ورزند و در هیچ شرایطی در حمایت از مسلمانان کوتاهی نمی کنند.
چنین مؤمنانی سزاوار رحمت و مغفرت ویژۀ الهی و روزی کریمانه اند «لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ».
«مَغفِرَةٌ» نکره آورده شده است، تا بر کمال و ویژه بودنِ آن دلالت کند و اینکه هر فردی بر حسب قابلیت و ایمان، بهره ای از آن مغفرت خواهد داشت.
«رزق کریم» به نزول نعمت های مادی و معنوی اشاره دارد که سبب زندگی خوش و سعادتمند می شود؛ و گرنه رزق هایی هستند که موجب نقمت می شوند، چرا که موجب غفلتند، نه توجه و تذکر.
پیامهای این آیۀ شریفه
1 . ارزش کارها منوط به رنگ خدایی و انگیزۀ الهی آنها است «فِي سَبِيلِ اللَّهِ».
2 . ایمان واقعی، در هجرت، جهاد، پناه دادن و یاری کردن مسلمانان مجاهد، بروز می کند «وَالَّذِينَ ءَاوَوا۟ وَّنَصَرُوٓا۟ أُو۟لَٰٓئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا».
3 . حتّی مؤمنان حقیقی، از خطا و گناه بیمه نیستند و به مغفرت الهی نیاز دارند «الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَّهُم مَّغْفِرَةٌ».
4 . هجرت و جهاد، عامل بخشایش و نزول رزق ویژۀ الهی است «ءَامَنُوا۟ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ ... لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ».
5 . اگر بخاطر هجرت و جهاد، از رزق اندک بگذرید، به رزق کریم و شایستۀ الهی می رسید «ءَامَنُوا۟ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ ... لَّهُم مَّغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ».
6 . انسان همیشه مسؤول است؛ گاهی به صورت جهاد، گاهی هجرت، گاهی پناه دادن به مهاجران و گاهی پشتیبانی از رزمندگان «ءَامَنُوا۟ وَهَاجَرُوا۟ وَجَٰهَدُوا۟ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ ءَاوَوا۟ وَّنَصَرُوٓا۟».
