درخواست تزریق بیش از حد مورفین هنگام دردها و پس از زایمان، یکی از مواردی است که پرستاران و پزشکان را مشکوک میکند و خیلیها هم هنگام دردهای زایمان و بی خود شدن از درد اعتراف میکنند که معتاد هستند.
نوزاد، اعتیاد، ترک اعتیاد. قرار گرفتن این سه کلمه کنار هم، چندان باور کردنی نیست. اما آنچه در بیمارستانها میگذرد، حکایت از واقعیت دیگری دارد؛ اینجا نوزدانی هستند که با درد خماری متولد میشوند و از روزهای اول زندگی شان، باید سختیهای ترک اعتیاد را تحمل کنند. اینها معتادهای مادرزادی هستند که مادرانشان در دوران بارداری مواد مخدر مصرف میکردند. بدون آن که بدانند جنین شان هم پا به پای آنها شریک دود و دم منقل شان است.
بخش نوزادان بیمارستان امام خمینی (ره)، به طور مشخص و تقریبا ویژه به ترک اعتیاد نوزادان پرداخته است. هرچند که به گفته پرستاران و پزشکان بخش، این درمان به طور عادی و معمول اینجا اجرا میشود ولی انجام تحقیقات ویژه درمان نوزادان متولد شده از مادران معتاد، باعث شد که طاها طاهری قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کند که برای این نوزادان بخش ویژهای در بیمارستان امام خمینی(ره) در نظر گرفته شده است تا این کودکان تحت درمان قرار گیرند.
بخش ویژه همان بخش NICUبیمارستان است. پرستاران تا بخش سوژه گزارش را میشنوند، میگویند همین حالا یک مورد نوزاد دارند که در بخش بستری است. نوزاد پسر ۱۲روزهای است که توی دستگاه خوابیده و بالای سرش عروسک کوچک باب اسفنجی آویزان است که بعید میدانم بفهمد چیست و حواسش به آن باشد. گریه میکند و پیچ و تاب میخورد. پرستاران میگویند از بی قراری است و احتمالا درد؛ همان علایم ترک. لای ملحفهای پیچیده شده تا شاید کمی آرام بگیرد. میگویند این یکی از راههای آرام تر کردنشان است.
مادر هنوز نیامده که به پسرش سر بزند. مادری ۲۰ ساله که به پرستاران گفته از ۱۶ سالگی بی سرپرست بوده. میگویند بروز نداده که اعتیاد دارد ولی وقتی نوزادش را برای معاینه آورده، علایم ترک را داشته و بستری شده تا درمان شود. نگاهم میماند به سر کوچک پسر با موهای مشکی و پرپشت که از گریه تکان میخورد. درد میکشد.
سندروم محرومیت نوزادان
دکتر حسین دلیلی، فوق تخصص نوزادان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، یکی از پزشکان بخش نوزادان بیمارستان امام خمینی است و طرح تحقیقاتی ویژهای برای درمان نوزادان متولد شده از مادران معتاد، انجام داده است.
البته در مرکز تحقیقات مادر و نوزاد بیمارستان امام خمینی، طرحهای دیگری هم در این زمینه توسط دکتر فاطمه نیری رئیس بخش نوزادان بیمارستان و رئیس دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، انجام شده است. دکتر دلیلی میگوید که این نوزادان دچار سندروم محرومیت نوزادان هستند که منظور محرومیت از مواد مخدر است. نوزادانی که از مادران مشکوک به مصرف مواد مخدر متولد میشوند یا مادر اطلاع داده که مصرف کننده بوده است، از این نظر بررسی میشوند.
"دکتر دلیلی میگوید: «مواد مخدر از جفت رد میشوند. در واقع جنین به مواد مخدر تماس دارد و به دنیا که میآید دچار این سندروم میشود. علایم مختلفی دارد که ما این علایم را بررسی میکنیم. مواردی مثل گریه غیر طبیعی، خواب زیاد، لرزش، تشنج، تحریک پذیری، تعریق و تب، دمای پایین بدن، خمیازههای زیاد، گرفتگی بینی، نفسهای تند و اسهال و استفراغ. که گاهی برای این اسهال و استفراغ محبوریم سرم تجویز کنیم.»
شدت این علایم در نوزاد بستگی به دوز مصرف مواد مخدر توسط مادر و مدت زمان استفاده دارد. میزان شدت این علایم توسط سیستم نمره دهی خاصی که به فینگان معروف است، بررسی میشود و براساس نمرهای که نوزاد از این بررسی میگیرد، درمان مشخص میشود.اگر مادر در زمان بارداری اقدام به ترک مواد مخدر کند ، علایم ترک از همان دوره جنینی شروع میشود .
آنطور که دکتر دلیلی میگوید همه نوزادان متولد شده از مادران معتاد، نیاز به درمان دارویی ندارند: «۶۰ درصد از این نوزادان نیاز به دارو ندارند. با مراقبتهای ویژه آنها را ترک میدهیم. نور را کم میکنیم، پارچهای دورشان میپیچیم و قنداقشان میکنیم. در واقع سعی میکینم بی قراریشان را کم کنیم و آرامشان کنیم. اما ۴۰ درصد بقیه که علایم شدید تری دارند، نیاز به دارو یدا میکنند. مورفین خوراکی که به میزان خاصی به نوزاد داده میشود و به تدریج و روز به روز میزان آن را کم میکنیم تا روند ترک کامل شود. داروی دیگر فنوباربيتال است که برای درمان تشنج به کار میرود و در مواردی از آن استفاده میکنیم.در طول درمان نوزاد نباید از شیر مادر تغذیه کند به خصوص اگر مادر هنوز مصرف کننده است. در واقع اگر بعد از مرخص شدن نوزاد از بیمارستان و ترک، مادر همچنان مصرف کننده مواد باشد و شروع به شیردهی کند، باز نوزاد معتاد خواهد شد.»
آنطور که پیداست نمیشود گفت که چقدر طول میکشد این نوزادان ترک کنند. همه چیز بستگی به میزان مصرف مواد مخدر توسط مادر دارد و بدن نوزاد.
مسئله اینجاست که این نوزادان فقط مشکل ترک اعتیاد ندارند و معمولا چند مشکل جسمی آنها را در بیمارستان و بخش مراقبتهای ویژه نوزادان نگه میدارد. مشکلاتی چون اسهال و استفراغ شدید و نارس بودن.
به گفته دکتر دلیلی، مصرف مواد مخدر باعث زایمان زودرس و تولد این نوزادان به صورت نارس میشود که این مسئله نیز باید در کنار ترک اعتیادشان، مورد توجه قرار بگیرد و درمان شود.
و البته این پایان راه نیست. زیرا این نوزادان نسبت به دیگر نوزادان و در آینده نسبت به کودکان دیگر آسیب پذیرترند. دکتر دلیلی میگوید: «این نوزادان در آینده معمولا دچار تاخیر تکاملی میشوند و از لحاظ نورولوژی مشکلاتی پیدا میکنند. اختلالات ذهنی، مشکلاتی در زمینه برقراری ارتباط اجتماعی و ناتوانی در حل مسئله ، در زندگی آینده این نوزادان دیده میشود.در واقع نوزادانی پرخطر هستند.»
به خصوص اینکه این نوزادان نیاز به مراقبتهای بعد از ترک هم دارند که معمولا این اتفاق نمیافتد. مادرانی که چنین نوزادانی دارند، به دلیل مشکلات و شرایط ویژهای که درگیرشان هستند، معمولا آنها را برای بررسیهای بعدی و چکاپهای مداوم، به بیمارستان نمیآورند و نمیتوان مطمئن بود که این نوزاد مدتی دیگر و با مصرف دوباره مواد مخدر توسط مادر و شیردهی همزمان، گرفتار اعتیاد نشود...
"کسری یک روزه؛ گرفتار شیشه
بخش اورژانس زایمان بیمارستان امام خمینی، معمولا ویژه زنانی است که زایمان پر خطر و ریسک بالا دارند و به صورت اورژانسی به این بیمارستان منتقل میشوند. هزینههای کم زایمان هم باعث شده زنانی که دچار آسیبهای اجتماعی هستند بیشتر برای زایمان یه این بیمارستان مراجعه کنند. زنان بی سرپرست و بدسرپرست و زنان معتاد.
بسیاری از آنها به دلیل مشکلات مالی نوزادانشان را بعد از زایمان در بیمارستان رها میکنند و بیمارستان آنها را به بهزیستی تحویل میدهد تا شاید زندگی بهتری در انتظارشان باشد.
روی یکی از تختهای بیمارستان امام خمینی(ره) یک مادر مشکوک به مصرف مواد مخدر خوابیده. تازه زایمان کرده و نوزادش هم مشکوک به سندوم محرومیت است. بچه را تازه آوردهاند تا ببیند. کلافه است و مرتب صورت خیس از عرقش را خشک میکند و با گوشی موبایلش سعی میکند با کسی تماس بگیرد. می گوید ۳۰ ساله است. آرام میپرسم مواد مصرف میکردی؟ میگوید: «شیشه... ولی ترک کردم. نمیدانستم حاملهام. سه ماهم بود که فهمیدم از همان موقع ترک کردم.»
میپرسم سخت بود توی بارداری؟ میگوید: «خیلی... ولی به خاطر بچه ام این کار را کردم.» نوزادش پسر است و میخواهد اسمش را کسری بگذارد. کسری پیچیده شده در ملافه سبز بیمارستان چشمانش را باز میکند و دستانش را تکان میدهد.
زود از من میپرسد که بچهاش مشکل دارد؟ سعی میکنم اطمینان بدهم که سالم و سلامت است اما از علایم خودش بعید است که ترک کرده باشد و احتمالا نوزادش باید درمان شود. دکتر دلیلی بعد میگوید که نوزادش بستری شد. چون علایم را داشت...
پرستاران بخش اورژانس زایمان میگویند که به طور متوسط ماهی ۷ تا ۸ مورد این چنینی دارند. مادران معتاد. آمار مادران معتاد به شیشه از همه بیشتر است. بعد کراکیها و در نهایت تریاک که کم و بیش بینشان پیدا میشود.. شیشه یکه تاز آمار مصرف مواد است. ارزانی و در دسترس بودنش خیلیها را اسیر کرده و حالا آمارهای رسمی و غیر رسمی میگوید که آمار مصرفش روز به روز بین جوانان و زنان بیشتر میشود.
بسیاری از زنانی که برای زایمان مراجعه میکنند بروز نمیدهند که اعتیاد دارند یا میگویند ترک کرده اند. اما واقعیت چیز دیگری است. درخواست تزریق بیش از حد مورفین هنگام دردها و پس از زایمان، یکی از مواردی است که پرستاران و پزشکان را مشکوک میکند و خیلیها هم هنگام دردهای زایمان و بی خود شدن از درد اعتراف میکنند که معتاد هستند.
پرستار بخش اورژانس میگوید تعدادشان خیلی بیشتر شده و به نشانه تاسف سر تکان میدهد...
***کارم تمام شده. سکوت بخش مراقبتهای ویژه نوزادان بیمارستان امام خمینی هر از گاهی با گریه یکی از نوزادان میشکند. وقت برگشتن دوباره به دستگاهی که نوزاد پسر ۱۲ روزه خوابیده بود نگاه میکنم. خوابش برده و آرام شده. چند روز بعد میفهمم مرخص شده و مادرش او را برده...
روزهای سختی را گذرانده و چه کسی میداند روزهای زندگیش سخت تر از این است یا آسان تر....
