تاریخچه کاغذ و طرز تهیه وانواع آن
انسان اولیه به تدریج که نیاز به تصویر کردن اشیاء، یادداشت کردن وقایع و ارسال پیام های کتبی را درک کرد، اهمیت و ضرورت شیئی که بتواند بر روی آن اثر به جا ماندنی را ثبت کند، دریافته بود و همواره در راه دستیابی به آن تلاش میکرد. کلمه کاغذ از واژه چینی کاکتز گرفته شد. ( نام فارسی آن را رخنده یا پرزه است)
تاریخچه
در بین النهرین از لوحه های گلی، در مصر (1838 ق.م) از پاپـیروس، در چین از حکاکی بر روی لوحه های چوبی و نمد با قلم مو و پارچه ابریشمی، این منظور را عملی می کردند. با توجه به اینکه صنعت، نمد مالی در خاور دور سنّت و متداول بود، فردی چینی به نام تسائی لون (105 میلادی) از قطعات کهنه و اضافی ابریشم، خمیر و بعد ورقههایی به صورت نمد درست کرد و از آن به کمک قلم مو برای نقاشی و نوشتن استفاده کرد و بعد به جای ابریشم، چوب خیزران و درخت توت را بکار گرفت. در حقیقت باید او را اولین مخترع کاغذ در دنیا دانست.
سیر تحولی رشد
کارگران چینی که در سال 751 به دست ایرانیان اسیر شدند این فن را با استفاده از کتان و شاهدانه به مردم سمرقند آموختند و بعدها توسط مسلمانان در بغداد، دمشق و حتی مراکش و اسپانیا متداول شد. اولین کارخانه کاغذ سازی در سال 1154 در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب در سال 1190 در فرانسه تأسیس شده بود.
در ایران فعالیت کاغذ سازی اولین بار با تأسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال 1313 شمسی در کرج شروع شد و حدود 15 سال است که با تأسیس دو کارخانه کاغذ سازی پارس در هفت تپه خوزستان و کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) در گیلان، به صورت یک تکنولوژی مدرن و پیشرفته درآمده است.
مواد اولیه تهیه کاغذ
مواد اولیه انواع کاغذ بطور کلی، مواد سلولزی است که از منابع مختلف تهیه میشوند:
• ساقه کتان، شاهدانه، پنبه که الیاف بلند (در حدود 1.2 تا 6 میلی متر) دارند.
• ساقة گیاهانی مانند گندم، جو (کاه)، نی، کنف و غیره.
• درختانی که برگ سوزنی دارند، مانند کاج (با الیاف بلند ) و یا برگ پهن، دارند مانند چنار (با الیاف کوتاه در حدود 0.5 تا 1.2 میلی متر)
• انواع کاغذهای باطله و یا خردهها و قطعات مقوای کهنه
• الیاف تفاله نیشکر
برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیدههای شیمیایی نقش برجستهای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند. لیگنین زدایی از یک منبع گیاهی مناسب، معمولا چوب، یک فرآیند شیمیایی ناهمگن است که در دما و فشار زیاد انجام میشود.
دامنه شیمی کاغذ، وسیع و جالب است شامل مباحثی از قبیل شیمی کربوهیدراتها، رنگدانه های معدنی، رزینهای آلی طبیعی و سنتزی و افزودنی های پلیمری متعدد می باشد. در فرآیند تشکیل نیز تا حد زیادی شیمی کلوئید و شیمی سطح دخالت دارد. نقش پلیمر، شیمی محیط زیست و شیمی تجزیه را نیز نباید فراموش کرد.
مراحل تهیه کاغذ
• تبدیل چوب به قطعات ریز:
با استفاده از ماشین پوست کنی، و دستگاه تولید تراشه و عبور تراشهها از الک مخصوص صورت می گیرد و قطعاتی به طول حداقل 4 و عرض 2 سانتی متر (در مورد چوب) به دست میآید.
• پختن چوب و تولید خمیر:
این عمل ممکن است از طریق مکانیکی یعنی، بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی)، سولفیت هیدروژن کلسیم، در محیط اسیدی (PH=2-3 ، روش بی سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم در دمای بالاتر از 100 درجه سانتیگراد و تحت فشار، استفاده می شود. در این مرحله خمیر قهوهای رنگی حاصل می شود که از آن در تهیه مقوا، کارتن، و یا کاغذهای کاهی استفاده می شود.
• شستشوی خمیر کاغذ:
شستشوی قلیایی، که با استفاده از محلول 3 درصد سود در دمای 45 تا 50 درجه سانتیگراد به مدت یک تا دو ساعت صورت میگیرد. این عمل برای جدا کردن لیگتین و کاهش رنگ خمیر انجام می پذیرد.
برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیدههای شیمیایی نقش برجستهای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند.
• اعمال شیمیایی (رنگ زدایی) در دو مرحله صورت میگیرد:
1. کلر زنی، که در PH=2 تا دمای 25 تا 45 درجه سانتیگراد به مدت تقریبی یک ساعت صورت میگیرد. در این مرحله لیگتین باقیمانده در خمیر، به صورت محلول در می آید که بسته به نوع مواد شیمیایی به کار رفته برای پخت، بین 3 تا 15 درصد ممکن است تغییر کند.
2. رنگ زدایی که توسط هیپوکلریت سدیم (به صورت محلول 3 درصد)، دی اکسید کلر، پراکسید هیدروژن، ازون، و غیره در PH=9-10 صورت میگیرد. تا اینکه لیگتین فقط اکسید شود و سلولز تحت تأثیر قرار نگیرد.
• خشک کردن خمیر کاغذ:
در این مرحله خمیر کاغذ را از دستگاه تمیز کننده و توریهایی که دارای سوراخهای 2 تا 3 میلیمتریاند، عبور می دهند تا قسمت عمده آب خود را از دست بدهد. بعد آن را از پرسهای قوی عبور میدهند تا باقیمانده آب آن نیز خارج شود.
• پرس کردن، برش زدن و بسته بندی:
با عبور خمیر خشک شده از میان غلتک های مخصوص، آن را به صورت صفحات کاغذ در آورده و توسط دستگاه برش آن را در اندازه های مورد سفارش و نیاز بازار مصرف برش می دهند و بسته بندی می کنند.
[h=2]انواع کاغذ[/h] کاغذ تحریر: آنچه در ايران به نام كاغذ تحرير شناخته ميشود در طبقهبندي بينالمللي كاغذها كاغذ تحرير و چاپ (writing and printing paper) ناميده شده و انواع مختلف دارد. اين كاغذ به دو صورت پوششدار يا اندوده شده (Coated) و بدون پوشش يا اندود نشده (uncoated) عرضه ميشود. آنچه در ايران كاغذ تحرير ناميده ميشود معمولاً بدون پوشش است و به گونهاي است كه ميتوان با جوهر روي هر دو طرف آن نوشت بدون اينكه مركب به سمت ديگر كاغذ نفوذ كرده و يا نشت كند.
كاغذ تحرير معمولاً در ابعاد 4A عرضه ميشود و براي چاپ نيز مناسب است. اين كاغذ براساس نياز و نوع كاربرد آن يا استفاده از خمير شيميايي (woodfree) و يا بهصورت مكانيكال توليد ميشود. اضافه كردن پركنها (Fillers) به خمير اين نوع كاغذ باعث كاهش پشتنمايي و كدر شدن آن ميشود. نوعي از كاغذ چاپ و تحرير نيز وجود دارد كه در ساخت آن از چوب استفاده نشده (tree ftree) است. اين نوع كاغذ را كاغذ چاپ و تحرير دوستدار محيطزيست يا Environmental Printing and Writing Paper ميگويند.
انواع مختلف كاغذهاي چاپ و تحرير
كاغذ كپي
copy paper
همانگونه كه از اسمش پيداست از اين كاغذ در دستگاههاي كپي استفاده ميشود. توازن رطوبت در اين كاغذها كاملاً رعايت شده تا درون ماشين مشكل ايجاد نكند. اخيراً شركتهايي كه اينگونه كاغذها را توليد ميكنند آنها را به سه دسته كاغذ كپي، كاغذ ليزري و كاغذ جوهرافشان تقسيم كردهاند. با اينكه در مجموعه اين كاغذها بسيار شبيه به هم هستند تفاوتهاي اندكي از نظر سطح پرداخت و جذب مركب دارند.
كاغذ متن و جلد (text and cover paper)
اين كاغذ ويژه طراحان است و هم بهصورت سفيد و هم رنگي و با پرداختهاي گوناگون بهصورت فانتزي و طرحدار ارايه ميشود. بيشتر اين كاغذها بازيافتي هستند.
كاغذ تحرير / نوشتار
writing / script paper
از اين كاغذها معمولاً براي سربرگ استفاده ميشود. آنها كاملاً با چاپگرهاي ليزري و دستگاههاي فتوكپي سازگار هستند و اغلب در قطع 4 A ارايه ميشوند. سطح آنها داراي پرداختي نرم و صاف است.
كاغذ بريستول
Bristol paper
اين كاغذ سنگين است و از كاغذهاي متن و جلد ارزانتر است و كيفيت پايينتري دارد. از اين كاغذ براي جلد گزارش شركتها، نشانهها و اقلام تبليغاتي فروشگاهي استفاده ميشود كه در توليد آنها به كاغذ ضخيم و انعطافناپذير نياز است.
كاغذ پاكت (Envelope paper)
تبديلكاران اين كاغذ را به پاكت تبديل ميكنند.
كاغذ اداري (Forms Bond)
اين كاغذ بهصورت رول ساخته شده و در اختيار شركت قرار ميگيرد تا آن را به كاغذهاي فرم پيوسته تبديل كنند. از اين كاغذها براي مصارف اداري از جمله صورت حساب، قبض و غيره استفاده ميشود.
كاغذ پوشه (Inde paper)
از اين كاغذ براي ساخت پوشههاي اداري و كارتهاي انديكس استفاده ميشود.
كاغذ (MICR Paper) MICR
اين كاغذها از نوع كاغذهاي امنيتي است و مندرجات روي آنها را با استفاده از مواد شيميايي يا روشهاي ديگر نميتوان پاك كرد. از اين كاغذ در بانكها و براي توليد دسته چك استفاده ميشود.
كاغذ پستي (Reply Card Paper)
اين نوع كاغذ بهصورت بدون پوشش نيز عرضه ميشود و همان ويژگيهايي را كه در بخش انواع كاغذهاي پوششدار مطرح شد ، دارا ميباشد.
كاغذ مقوا و اتيكت (Tag and Board)
اين كاغذ سنگين است و از آن معمولاً براي اتيكت لباس در فروشگاهها استفاده ميشود.
كاغذ پشتنما Translucent Paper
كاغذي كه پشت آن ديده ميشود (شبيه كاغذ كالك و پوستي). از اين كاغذ در گزارشهاي سالانه و يا كارتهاي دعوت بسيار نفيس استفاده ميشود.
طبقه بندي كاغذ
كاغذ را ميتوان به روشها و شيوههاي مختلف طبقه بندي كرد. انواع كاغذهاي موجود در بازار هم اكنون از 1000 نوع بيشتر است. برخي از روشهاي عمده طبقه بندي كاغذ به شرح زير است:
- بر اساس وزن كاغذ
تيشو: (Tissue كمتر از 40 گرمي است
كاغذ: بين 40 تا 120 گرمي است
كاغذ مقوايي: بين 120 تا 200 گرمي است
مقوا: بيش از 200 گرمي است
- بر اساس كاربرد
مصارف صنعتي : بسته بندي، دورپيچ، فيلتر، الكتريكي و ...
مصارف فرهنگي: تحرير، چاپ، روزنامه، اسكناس و ...
مصارف غذايي : براي پيچيدن غذا، شكلات، آبنبات و ...
- بر اساس پرداخت سطح كاغذ
داراي پوشش : از مواد چيني يا مواد معدني
بدون پوشش: پوشش ندارد
داراي روكش: آلومينيوم، پلي و غيره
- بر اساس رنگ
قهوهاي : رنگ زدايي نشده است
سفيد : رنگ زدايي شده است
رنگي : ابتدا رنگ زدايي شده و مجددا رنگ شده است
- بر اساس مواد خام
چوب : داراي اليافهاي چوبي
ضايعات كشاورزي : اليافي كه از نيشكر، صمغ يا گياهان ديگر گرفتهميشود
بازيافتي : الياف بازيافتي يا ثانويه
- بر اساس پرداخت
لطيف
صيقلي يا فوق صيقلي
پرداخت با ماشين / گلاسه شده توسط ماشين
انواع كاغذهاي پوششدار:
كاغذ پوششدار ممتاز primium coated
اين كاغذ بهترين نوع كاغذ پوششدار است و از انواع ديگر آن سنگينتر است. ميزان شفافيت و درخشندگي آن بالا است و از آن براي چاپ كارهاي با كيفيت از جمله بازتوليد آثار هنري و بروشورهاي لوكس استفاده ميشود.
كاغذهاي پوششدار شمارههاي 1، 2، 3، 4و 5
اين كاغذها براساس همين درجهبندي به ترتيب ارزانتر شده و از كيفيت آنها كاسته ميشود. به اين معني كه مثلاً كاغذ پوششدار شماره 5 از 4 كيفيت پايينتري دارد و ميزان درخشندگي و شفافيت آن نيز كمتر است. بر همين اساس كاربردهاي آنها نيز تغيير كرده و كاغذهاي پوششدار شماره 4 و 5 براي نشريات تيراژ بالا و چاپ كاتالوگ در حجم بالا استفاده ميشود و شمارههاي 1 تا 3 براي نشريات و ژورنالهاي مد و همچنين تبليغات مناسب است.
مقواي پوششدار (Coated Board)
نوعي كاغذ با وزن بالا كه براي جلد كتاب راهنماي تلفن و يا اقلام تبليغاتي نقاط فروش (فروشگاهها، مغازهها و...) استفاده ميشود. اين نوع كاغذ بايد آنقدر استحكام داشته باشد تا بتواند به تنهايي و با كمترين وسايل كمكي درون ويترين بايستد.
كاغذ (Coated CIS ( CIS
كاغذي كه يك طرف آن داراي پوشش باشد. اين كاغذ معمولاً براي چاپ ليبل استفاده ميشود.
كاغذ پوششدار ليزري
Coated laser paper
اين كاغذ با كيفيت و بهصورت گلاسه ساخته شده و براي چاپ عكس توسط چاپگرهاي روميزي بهكار ميرود.
كاغذ پستي (Coated Reply Card)
گراماژ اين كاغذ در حدي است كه ميتوان آن را به تنهايي براي مصارف پستي از جمله كارت پستال تبليغات پستي و كارتهاي پستي جواب قبول مورد استفاده قرار داد.
كاغذ (Coated SCA) SCA
كاغذ SCA يا Super Calendered Type A به كاغذهاي فوق صيقلي اطلاق ميشود. در طول فرآيند توليد، اين كاغذ از ميان مجموعه سيلندرهاي به هم چسبيده ماشين كاغذسازي عبور كرده و سطح آنها كاملاً صاف و يا به اصطلاح صيقلي ميشود. از اين كاغذها براي لايي روزنامهها، چاپ تبليغات و آگهي و همچنين مجله و كاتالوگ مورد استفاده قرار ميگيرد.
انواع كاغذهاي بدون پوشش
(Uncoated)
كاغذ افست
Offset paper
مهمترين ويژگي اين نوع كاغذ سازگاري آن با ماشين چاپ و مقاومت در مقابل رطوبت است. اين كاغذ را اسب باركش چاپخانهها مينامند. معمولاً رنگ اين كاغذ سفيد است ولي انواع رنگي آن نيز وجود دارد. سطح اين كاغذ معمولاً نرم و در مواردي نيز داراي طرح است و يا بهصورت خطدار پرداخت مي شود.
مصارف اين نوع كاغذ فراوان است و از كتاب و مجله، مصارف پستي گرفته تا موارد ديگر را در بر ميگيرد. تبديلكاران اين كاغذ را بهصورت فرمهاي به هم پيوسته نيز در ميآورند.
كاغذ كدر Opaque Paper
نوعي كاغذ افست با ميزان پشت پوشاني بالاتر. اين نوع كاغذها از كاغذهاي افست معمولي گرانتر است و براي چاپ كتاب و مجله بهكار ميروند.
كاغذ افست براي كتاب
Offset book paper
جلد كتابها معمولاً براساس كتاب طراحي ميشوند. كاغذ بايد از چنان حجمي برخوردار باشد كه به خوبي در عطف بنشيند. بنابر اين براي كتابهايي كه صفحات آنها زياد نباشد، استفاده از كاغذهاي حجيمتر مناسب است. كاغذهاي كتاب افست را براساس تعداد صفحه در هر اينچ يا pages per inch (ppi) ميسازند تا طراحان جلد كتاب دقيقاً بتوانند ضخامت كتاب را براساس تعداد صفحات كتاب مشخص كرده يا ناشر به تعداد مورد نياز كاغذ سفارش دهد. شيرازه و عطف كتاب براي بازاريابي كتاب بسيار اهميت دارد. عطف ضخيمتر بيشتر ميتواند نگاه خريداران را جذب كند. زيرا هنگامي كه كتاب در قفسه كتابفروشي قرار ميگيرد تنها عطف آن است كه ديده ميشود و ميتواند خريدار را به سوي خود بكشد. بسياري از كاغذهاي افست بهصورت مصرفي (commodity) و يا كدر (opaque) ساخته ميشوند. ولي ميتوان آنها را بهصورت ppi نيز توليد كرد و آنها را كاغذ كتاب افست ناميد. ميزان انعكاس نور از اين كاغذها بسيار كم است زيرا بازتاب نور در هنگام خواندن چشمان را ميآزارد. نوعي از اين كاغذها به نام hi-bulk نيز توليد ميشود كه هم سبك است و هم صخيم زيرا در ميان الياف آن هوا با فشار وارد شده است.
انسان اولیه به تدریج که نیاز به تصویر کردن اشیاء، یادداشت کردن وقایع و ارسال پیام های کتبی را درک کرد، اهمیت و ضرورت شیئی که بتواند بر روی آن اثر به جا ماندنی را ثبت کند، دریافته بود و همواره در راه دستیابی به آن تلاش میکرد. کلمه کاغذ از واژه چینی کاکتز گرفته شد. ( نام فارسی آن را رخنده یا پرزه است)
تاریخچه
در بین النهرین از لوحه های گلی، در مصر (1838 ق.م) از پاپـیروس، در چین از حکاکی بر روی لوحه های چوبی و نمد با قلم مو و پارچه ابریشمی، این منظور را عملی می کردند. با توجه به اینکه صنعت، نمد مالی در خاور دور سنّت و متداول بود، فردی چینی به نام تسائی لون (105 میلادی) از قطعات کهنه و اضافی ابریشم، خمیر و بعد ورقههایی به صورت نمد درست کرد و از آن به کمک قلم مو برای نقاشی و نوشتن استفاده کرد و بعد به جای ابریشم، چوب خیزران و درخت توت را بکار گرفت. در حقیقت باید او را اولین مخترع کاغذ در دنیا دانست.
سیر تحولی رشد
کارگران چینی که در سال 751 به دست ایرانیان اسیر شدند این فن را با استفاده از کتان و شاهدانه به مردم سمرقند آموختند و بعدها توسط مسلمانان در بغداد، دمشق و حتی مراکش و اسپانیا متداول شد. اولین کارخانه کاغذ سازی در سال 1154 در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب در سال 1190 در فرانسه تأسیس شده بود.
در ایران فعالیت کاغذ سازی اولین بار با تأسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال 1313 شمسی در کرج شروع شد و حدود 15 سال است که با تأسیس دو کارخانه کاغذ سازی پارس در هفت تپه خوزستان و کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) در گیلان، به صورت یک تکنولوژی مدرن و پیشرفته درآمده است.
مواد اولیه تهیه کاغذ
مواد اولیه انواع کاغذ بطور کلی، مواد سلولزی است که از منابع مختلف تهیه میشوند:
• ساقه کتان، شاهدانه، پنبه که الیاف بلند (در حدود 1.2 تا 6 میلی متر) دارند.
• ساقة گیاهانی مانند گندم، جو (کاه)، نی، کنف و غیره.
• درختانی که برگ سوزنی دارند، مانند کاج (با الیاف بلند ) و یا برگ پهن، دارند مانند چنار (با الیاف کوتاه در حدود 0.5 تا 1.2 میلی متر)
• انواع کاغذهای باطله و یا خردهها و قطعات مقوای کهنه
• الیاف تفاله نیشکر
برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیدههای شیمیایی نقش برجستهای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند. لیگنین زدایی از یک منبع گیاهی مناسب، معمولا چوب، یک فرآیند شیمیایی ناهمگن است که در دما و فشار زیاد انجام میشود.
دامنه شیمی کاغذ، وسیع و جالب است شامل مباحثی از قبیل شیمی کربوهیدراتها، رنگدانه های معدنی، رزینهای آلی طبیعی و سنتزی و افزودنی های پلیمری متعدد می باشد. در فرآیند تشکیل نیز تا حد زیادی شیمی کلوئید و شیمی سطح دخالت دارد. نقش پلیمر، شیمی محیط زیست و شیمی تجزیه را نیز نباید فراموش کرد.
مراحل تهیه کاغذ
• تبدیل چوب به قطعات ریز:
با استفاده از ماشین پوست کنی، و دستگاه تولید تراشه و عبور تراشهها از الک مخصوص صورت می گیرد و قطعاتی به طول حداقل 4 و عرض 2 سانتی متر (در مورد چوب) به دست میآید.
• پختن چوب و تولید خمیر:
این عمل ممکن است از طریق مکانیکی یعنی، بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی)، سولفیت هیدروژن کلسیم، در محیط اسیدی (PH=2-3 ، روش بی سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم در دمای بالاتر از 100 درجه سانتیگراد و تحت فشار، استفاده می شود. در این مرحله خمیر قهوهای رنگی حاصل می شود که از آن در تهیه مقوا، کارتن، و یا کاغذهای کاهی استفاده می شود.
• شستشوی خمیر کاغذ:
شستشوی قلیایی، که با استفاده از محلول 3 درصد سود در دمای 45 تا 50 درجه سانتیگراد به مدت یک تا دو ساعت صورت میگیرد. این عمل برای جدا کردن لیگتین و کاهش رنگ خمیر انجام می پذیرد.
برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیدههای شیمیایی نقش برجستهای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند.
• اعمال شیمیایی (رنگ زدایی) در دو مرحله صورت میگیرد:
1. کلر زنی، که در PH=2 تا دمای 25 تا 45 درجه سانتیگراد به مدت تقریبی یک ساعت صورت میگیرد. در این مرحله لیگتین باقیمانده در خمیر، به صورت محلول در می آید که بسته به نوع مواد شیمیایی به کار رفته برای پخت، بین 3 تا 15 درصد ممکن است تغییر کند.
2. رنگ زدایی که توسط هیپوکلریت سدیم (به صورت محلول 3 درصد)، دی اکسید کلر، پراکسید هیدروژن، ازون، و غیره در PH=9-10 صورت میگیرد. تا اینکه لیگتین فقط اکسید شود و سلولز تحت تأثیر قرار نگیرد.
• خشک کردن خمیر کاغذ:
در این مرحله خمیر کاغذ را از دستگاه تمیز کننده و توریهایی که دارای سوراخهای 2 تا 3 میلیمتریاند، عبور می دهند تا قسمت عمده آب خود را از دست بدهد. بعد آن را از پرسهای قوی عبور میدهند تا باقیمانده آب آن نیز خارج شود.
• پرس کردن، برش زدن و بسته بندی:
با عبور خمیر خشک شده از میان غلتک های مخصوص، آن را به صورت صفحات کاغذ در آورده و توسط دستگاه برش آن را در اندازه های مورد سفارش و نیاز بازار مصرف برش می دهند و بسته بندی می کنند.
[h=2]انواع کاغذ[/h] کاغذ تحریر: آنچه در ايران به نام كاغذ تحرير شناخته ميشود در طبقهبندي بينالمللي كاغذها كاغذ تحرير و چاپ (writing and printing paper) ناميده شده و انواع مختلف دارد. اين كاغذ به دو صورت پوششدار يا اندوده شده (Coated) و بدون پوشش يا اندود نشده (uncoated) عرضه ميشود. آنچه در ايران كاغذ تحرير ناميده ميشود معمولاً بدون پوشش است و به گونهاي است كه ميتوان با جوهر روي هر دو طرف آن نوشت بدون اينكه مركب به سمت ديگر كاغذ نفوذ كرده و يا نشت كند.
كاغذ تحرير معمولاً در ابعاد 4A عرضه ميشود و براي چاپ نيز مناسب است. اين كاغذ براساس نياز و نوع كاربرد آن يا استفاده از خمير شيميايي (woodfree) و يا بهصورت مكانيكال توليد ميشود. اضافه كردن پركنها (Fillers) به خمير اين نوع كاغذ باعث كاهش پشتنمايي و كدر شدن آن ميشود. نوعي از كاغذ چاپ و تحرير نيز وجود دارد كه در ساخت آن از چوب استفاده نشده (tree ftree) است. اين نوع كاغذ را كاغذ چاپ و تحرير دوستدار محيطزيست يا Environmental Printing and Writing Paper ميگويند.
انواع مختلف كاغذهاي چاپ و تحرير
كاغذ كپي
copy paper
همانگونه كه از اسمش پيداست از اين كاغذ در دستگاههاي كپي استفاده ميشود. توازن رطوبت در اين كاغذها كاملاً رعايت شده تا درون ماشين مشكل ايجاد نكند. اخيراً شركتهايي كه اينگونه كاغذها را توليد ميكنند آنها را به سه دسته كاغذ كپي، كاغذ ليزري و كاغذ جوهرافشان تقسيم كردهاند. با اينكه در مجموعه اين كاغذها بسيار شبيه به هم هستند تفاوتهاي اندكي از نظر سطح پرداخت و جذب مركب دارند.
كاغذ متن و جلد (text and cover paper)
اين كاغذ ويژه طراحان است و هم بهصورت سفيد و هم رنگي و با پرداختهاي گوناگون بهصورت فانتزي و طرحدار ارايه ميشود. بيشتر اين كاغذها بازيافتي هستند.
كاغذ تحرير / نوشتار
writing / script paper
از اين كاغذها معمولاً براي سربرگ استفاده ميشود. آنها كاملاً با چاپگرهاي ليزري و دستگاههاي فتوكپي سازگار هستند و اغلب در قطع 4 A ارايه ميشوند. سطح آنها داراي پرداختي نرم و صاف است.
كاغذ بريستول
Bristol paper
اين كاغذ سنگين است و از كاغذهاي متن و جلد ارزانتر است و كيفيت پايينتري دارد. از اين كاغذ براي جلد گزارش شركتها، نشانهها و اقلام تبليغاتي فروشگاهي استفاده ميشود كه در توليد آنها به كاغذ ضخيم و انعطافناپذير نياز است.
كاغذ پاكت (Envelope paper)
تبديلكاران اين كاغذ را به پاكت تبديل ميكنند.
كاغذ اداري (Forms Bond)
اين كاغذ بهصورت رول ساخته شده و در اختيار شركت قرار ميگيرد تا آن را به كاغذهاي فرم پيوسته تبديل كنند. از اين كاغذها براي مصارف اداري از جمله صورت حساب، قبض و غيره استفاده ميشود.
كاغذ پوشه (Inde paper)
از اين كاغذ براي ساخت پوشههاي اداري و كارتهاي انديكس استفاده ميشود.
كاغذ (MICR Paper) MICR
اين كاغذها از نوع كاغذهاي امنيتي است و مندرجات روي آنها را با استفاده از مواد شيميايي يا روشهاي ديگر نميتوان پاك كرد. از اين كاغذ در بانكها و براي توليد دسته چك استفاده ميشود.
كاغذ پستي (Reply Card Paper)
اين نوع كاغذ بهصورت بدون پوشش نيز عرضه ميشود و همان ويژگيهايي را كه در بخش انواع كاغذهاي پوششدار مطرح شد ، دارا ميباشد.
كاغذ مقوا و اتيكت (Tag and Board)
اين كاغذ سنگين است و از آن معمولاً براي اتيكت لباس در فروشگاهها استفاده ميشود.
كاغذ پشتنما Translucent Paper
كاغذي كه پشت آن ديده ميشود (شبيه كاغذ كالك و پوستي). از اين كاغذ در گزارشهاي سالانه و يا كارتهاي دعوت بسيار نفيس استفاده ميشود.
طبقه بندي كاغذ
كاغذ را ميتوان به روشها و شيوههاي مختلف طبقه بندي كرد. انواع كاغذهاي موجود در بازار هم اكنون از 1000 نوع بيشتر است. برخي از روشهاي عمده طبقه بندي كاغذ به شرح زير است:
- بر اساس وزن كاغذ
تيشو: (Tissue كمتر از 40 گرمي است
كاغذ: بين 40 تا 120 گرمي است
كاغذ مقوايي: بين 120 تا 200 گرمي است
مقوا: بيش از 200 گرمي است
- بر اساس كاربرد
مصارف صنعتي : بسته بندي، دورپيچ، فيلتر، الكتريكي و ...
مصارف فرهنگي: تحرير، چاپ، روزنامه، اسكناس و ...
مصارف غذايي : براي پيچيدن غذا، شكلات، آبنبات و ...
- بر اساس پرداخت سطح كاغذ
داراي پوشش : از مواد چيني يا مواد معدني
بدون پوشش: پوشش ندارد
داراي روكش: آلومينيوم، پلي و غيره
- بر اساس رنگ
قهوهاي : رنگ زدايي نشده است
سفيد : رنگ زدايي شده است
رنگي : ابتدا رنگ زدايي شده و مجددا رنگ شده است
- بر اساس مواد خام
چوب : داراي اليافهاي چوبي
ضايعات كشاورزي : اليافي كه از نيشكر، صمغ يا گياهان ديگر گرفتهميشود
بازيافتي : الياف بازيافتي يا ثانويه
- بر اساس پرداخت
لطيف
صيقلي يا فوق صيقلي
پرداخت با ماشين / گلاسه شده توسط ماشين
انواع كاغذهاي پوششدار:
كاغذ پوششدار ممتاز primium coated
اين كاغذ بهترين نوع كاغذ پوششدار است و از انواع ديگر آن سنگينتر است. ميزان شفافيت و درخشندگي آن بالا است و از آن براي چاپ كارهاي با كيفيت از جمله بازتوليد آثار هنري و بروشورهاي لوكس استفاده ميشود.
كاغذهاي پوششدار شمارههاي 1، 2، 3، 4و 5
اين كاغذها براساس همين درجهبندي به ترتيب ارزانتر شده و از كيفيت آنها كاسته ميشود. به اين معني كه مثلاً كاغذ پوششدار شماره 5 از 4 كيفيت پايينتري دارد و ميزان درخشندگي و شفافيت آن نيز كمتر است. بر همين اساس كاربردهاي آنها نيز تغيير كرده و كاغذهاي پوششدار شماره 4 و 5 براي نشريات تيراژ بالا و چاپ كاتالوگ در حجم بالا استفاده ميشود و شمارههاي 1 تا 3 براي نشريات و ژورنالهاي مد و همچنين تبليغات مناسب است.
مقواي پوششدار (Coated Board)
نوعي كاغذ با وزن بالا كه براي جلد كتاب راهنماي تلفن و يا اقلام تبليغاتي نقاط فروش (فروشگاهها، مغازهها و...) استفاده ميشود. اين نوع كاغذ بايد آنقدر استحكام داشته باشد تا بتواند به تنهايي و با كمترين وسايل كمكي درون ويترين بايستد.
كاغذ (Coated CIS ( CIS
كاغذي كه يك طرف آن داراي پوشش باشد. اين كاغذ معمولاً براي چاپ ليبل استفاده ميشود.
كاغذ پوششدار ليزري
Coated laser paper
اين كاغذ با كيفيت و بهصورت گلاسه ساخته شده و براي چاپ عكس توسط چاپگرهاي روميزي بهكار ميرود.
كاغذ پستي (Coated Reply Card)
گراماژ اين كاغذ در حدي است كه ميتوان آن را به تنهايي براي مصارف پستي از جمله كارت پستال تبليغات پستي و كارتهاي پستي جواب قبول مورد استفاده قرار داد.
كاغذ (Coated SCA) SCA
كاغذ SCA يا Super Calendered Type A به كاغذهاي فوق صيقلي اطلاق ميشود. در طول فرآيند توليد، اين كاغذ از ميان مجموعه سيلندرهاي به هم چسبيده ماشين كاغذسازي عبور كرده و سطح آنها كاملاً صاف و يا به اصطلاح صيقلي ميشود. از اين كاغذها براي لايي روزنامهها، چاپ تبليغات و آگهي و همچنين مجله و كاتالوگ مورد استفاده قرار ميگيرد.
انواع كاغذهاي بدون پوشش
(Uncoated)
كاغذ افست
Offset paper
مهمترين ويژگي اين نوع كاغذ سازگاري آن با ماشين چاپ و مقاومت در مقابل رطوبت است. اين كاغذ را اسب باركش چاپخانهها مينامند. معمولاً رنگ اين كاغذ سفيد است ولي انواع رنگي آن نيز وجود دارد. سطح اين كاغذ معمولاً نرم و در مواردي نيز داراي طرح است و يا بهصورت خطدار پرداخت مي شود.
مصارف اين نوع كاغذ فراوان است و از كتاب و مجله، مصارف پستي گرفته تا موارد ديگر را در بر ميگيرد. تبديلكاران اين كاغذ را بهصورت فرمهاي به هم پيوسته نيز در ميآورند.
كاغذ كدر Opaque Paper
نوعي كاغذ افست با ميزان پشت پوشاني بالاتر. اين نوع كاغذها از كاغذهاي افست معمولي گرانتر است و براي چاپ كتاب و مجله بهكار ميروند.
كاغذ افست براي كتاب
Offset book paper
جلد كتابها معمولاً براساس كتاب طراحي ميشوند. كاغذ بايد از چنان حجمي برخوردار باشد كه به خوبي در عطف بنشيند. بنابر اين براي كتابهايي كه صفحات آنها زياد نباشد، استفاده از كاغذهاي حجيمتر مناسب است. كاغذهاي كتاب افست را براساس تعداد صفحه در هر اينچ يا pages per inch (ppi) ميسازند تا طراحان جلد كتاب دقيقاً بتوانند ضخامت كتاب را براساس تعداد صفحات كتاب مشخص كرده يا ناشر به تعداد مورد نياز كاغذ سفارش دهد. شيرازه و عطف كتاب براي بازاريابي كتاب بسيار اهميت دارد. عطف ضخيمتر بيشتر ميتواند نگاه خريداران را جذب كند. زيرا هنگامي كه كتاب در قفسه كتابفروشي قرار ميگيرد تنها عطف آن است كه ديده ميشود و ميتواند خريدار را به سوي خود بكشد. بسياري از كاغذهاي افست بهصورت مصرفي (commodity) و يا كدر (opaque) ساخته ميشوند. ولي ميتوان آنها را بهصورت ppi نيز توليد كرد و آنها را كاغذ كتاب افست ناميد. ميزان انعكاس نور از اين كاغذها بسيار كم است زيرا بازتاب نور در هنگام خواندن چشمان را ميآزارد. نوعي از اين كاغذها به نام hi-bulk نيز توليد ميشود كه هم سبك است و هم صخيم زيرا در ميان الياف آن هوا با فشار وارد شده است.