عمليات والفجر۳ به رغم همه مشكلات و موانع پيش روي رزمندگان اسلام، پيروزمندانه به سرانجام رسيد.
عملیات والفجر ۳ با همت سپاه پاسداران به منظور آزادسازی شهر مهران با همراهی ۳ لشگر، ۲ تیپ و یک تیپ زرهی، یک گردان پیاده، ارتش آغاز شد.
این عملیات با طراحی و فرماندهی مشترک و مشارکت ۲۶ گردان سپاه و هفت گردان ارتش در ساعت ۲۳ مورخه ۱۳۶۲.۵.۷ با رمز یا الله در سه محور آغاز شد.
سابقه نظامی منطقه و نحوه اشغال مهران
قبل از هجوم سراسری ارتش عراق به سرزمین ایران اسلامی از فروردین ۱۳۵۹ به طور متناوب شهر مهران و حومه آن با خمپاره و توپخانه هدف حمله قرار می‌گرفت. در آن هنگام شهر مهران و ۱۵ روستای اطراف آن حدود ۱۷۶۰۰۰ نفر جمعیت داشت، اما پس از مداومت و شدت نسبی حملات دشمن، از اردیبهشت ۱۳۵۹ تخلیه شهر به تدریج شروع شد. به مرور زمان به دلیل خالی شدن شهر از سکنه و تحرکات نیروهای دشمن در نقاط مختلف مرز، واحدهایی از تیپ اسلام‌آباد (ارتش) برای حفظ و تأمین منطقه اعزام شدند.
پس از استقرار نیروهای تیپ اسلام‌آباد در خط مرزی این منطقه و اجرای آتش متقابل (هر چند ضعیف) علیه دشمن، آتش عراق قطع شد و مردم به شهر بازگشتند. بعد از مدتی تیپ ۸۴ خرم‌آباد جایگزین یگان قبلی در منطقه گردید. مدتی از استقرار این یگان نگذشته بود که آتش دشمن مجدداً آغاز گشت و به تدریج به آتش دو طرفه مبدل شد.
در تاریخ بیستم شهریور ماه ۱۳۵۹ ارتش عراق میمک را اشغال کرد و هم‌زمان شهر مهران را زیر آتش توپخانه قرار داد و به تدریج آتش خود را تشدید کرد. هفت روز بعد دشمن یک درگیری در پاسگاه‌های زالوآب و رضاآباد ایجاد کرد و نهایتاً عقب رفت اما مجدداً در ۱۳۵۹.۶.۲۹ یک ستون نظامی از نیروهای دشمن که از طرف شهر زرباطیه به طرف پاسگاه دراجی و ارتفاعات ۳۰۳ حرکت کرده بودند، در این منطقه مستقر شدند. هم‌زمان با هجوم سراسری در ۳۱ شهریور همان سال نیروهای عراق از چند محور به خاک جمهوری اسلامی حمله نمودند و ضمن درگیری و تصرف پاسگاه‌های بهرام‌آباد و فرخ‌آباد به طرف شهر حرکت کردند. نیروهای نظامی خودی نیز با به جای گذاشتن تجهیزات خود عقب‌نشینی کردند.
در تاریخ بیستم شهریور ماه ۱۳۵۹ ارتش عراق میمک را اشغال کرد و هم‌زمان شهر مهران را زیر آتش توپخانه قرار داد و به تدریج آتش خود را تشدید کرد. هفت روز بعد دشمن یک درگیری در پاسگاه‌های زالوآب و رضاآباد ایجاد کرد و نهایتاً عقب رفت اما مجدداً در ۱۳۵۹.۶.۲۹ یک ستون نظامی از نیروهای دشمن که از طرف شهر زرباطیه به طرف پاسگاه دراجی و ارتفاعات ۳۰۳ حرکت کرده بودند، در این منطقه مستقر شدند. هم‌زمان با هجوم سراسری در ۳۱ شهریور همان سال نیروهای عراق از چند محور به خاک جمهوری اسلامی حمله نمودند و ضمن درگیری و تصرف پاسگاه‌های بهرام‌آباد و فرخ‌آباد به طرف شهر حرکت کردند. نیروهای نظامی خودی نیز با به جای گذاشتن تجهیزات خود عقب‌نشینی کردند.
ارتش عراق در ادامه حملات خود، در تاریخ ۱۳۵۹.۷.۱۲ درحالی‌که تعدادی از مردم هنوز در مهران بودند وارد این شهر شد. سرانجام نیروهای عراقی ارتفاعات شمالی (کوه‌گچ، زالوآب، کولک، زیل) و ارتفاعات جنوبی (قلاویزان، حمرین) و ارتفاعات شرقی (چکه‌موسی، چکه‌قمر، گره‌بور) و شهر مهران را تصرف کردند و در آنجا مستقر شدند.
بعد از آزادی خرمشهر با همت رزمندگان اسلام، ارتش عراق از اکثر مناطق اشغالی باقی‌مانده عملیات بیت‌المقدس و نیز شهر مهران و ارتفاعات مزبور عقب‌نشینی کرد و روی ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر مهران در داخل خاک ایران مستقر شد.
بدین ترتیب اولین اشغال مهران پایان یافت، امّا این منطقه همچنان زیر دید و تیر دشمن بود و شهر وضع عادی نداشت و در حالی که تقریباً به طور مداوم آماج آتش خمپاره عراقی‌ها بود، از برخی منازل حومه آن به عنوان پایگاه‌های تدارکاتی و پشتیبانی دیگر مقرهای نظامی استفاده می‌شد.
موقعیت منطقه
در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال، ارتفاعات زالوآب و کانی سخت و نمه کلان بو واقع است که قسمت عمده آن در خاک ایران قرار دارد. در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است که مرز ایران و عراق را مشخص می‌سازد. بین دو ارتفاع یاد شده، دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.
در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و کانی سخت، مرز مشترک ایران و عراق است که در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه کلان بو با قللی بیش از ۲۰۰ متر و کمتر از ۴۰۰ متر ارتفاع واقع است. هم چنین، ارتفاعات زالوآب، که دارای تپه‌هایی به ارتفاع ۳۴۰، ۳۲۵، ۳۴۳ و ۳۱۰ می‌باشد، در سمت شرق نمه کلان بو قرار دارد و مهم‌ترین قله آن معروف به کله قندی دارای ۳۶۳ متر ارتفاع است.
تنگه کناپنجم در امتداد جاده مهران – ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است که به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران – از طرف ایلام – محسوب می‌شود و ارتفاعات کله قندی بر این تنگه تسلط کامل دارد.
شرح عملیات
شرح عملیات
عملیات در ساعت ۲۳ مورخ ۱۳۶۲.۵.۷ با رمز «یا الله» آغاز شد. در محور شمالی عملیات، ارتفاعات نمه کلان بو- به غیر از ارتفاع ۲۷۰ معروف به کله قندی – تصرف و تأمین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع ۲۷۰ به محاصره درآمد.
در محور میانی (دشت مهران)، رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران – ایلام، از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تأمین کردند.
در محور جنوبی، به رغم موفقیت‌های چشمگیر اولیه، از آن جا که فرصت لازم برای احداث خاکریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آن جا به فرخ آباد به دست نیامد، تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات کامل نشد؛ لیکن در مرحله بعد این نقیصه مرتفع شد.
به این ترتیب، تنها محوری که تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود، محور شمالی بود. نیروهای دشمن که در ارتفاعات زالوآب و کله قندی در محاصره بودند، یازده شبانه روز مقاومت کردند، دشمن تلاش فراوانی می‌کرد تا به هر نحو ممکن این ارتفاعات – به ویژه کله قندی – را از محاصره خارج کند. مضافاً به این که می‌کوشید خط پدافندی نیروهای ایران را در دوراجی شکسته و سپس با جناح چپ خود الحاق کند.
اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه کلان بو خنثی کردند، لیکن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و کله قندی مستقر بودند. نهایتاً در سحرگاه ۱۳۶۲.۵.۱۸ فرمانده لشکر ۲۷ (حاج محمد ابراهیم همت) با یک گردان وارد عمل شد و مقاومت نیروهای عراقی مستقر در ارتفاع مذکور را در هم شکست.
استعداد دشمن قوای دشمن بعثی در مقابله با لشکر ایمان و جهاد و شهادت تا بن دندان مسلح بودند و از جمله این تسلیحات و ادوات برای سرکوب رزمندگان اسلام در این عملیات به شرح زیر بود:
- تیپ‌های ۵۰۶، ۴۱۷، ۴۲۰، ۵۰۲، ۴۲۴، ۱۸، ۳۸، ۴۸ و ۵۰۳ پیاده.
- تیپ‌های ۳۷ و ۷۰ زرهی.
- تیپ ۴ گارد مرزی.
- تیپ ۴ پیاده کوهستانی.
- گردان‌های کماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.
- گردان ۹ مکانیزه تابع لشکر ۲ پیاده کوهستانی.
- گردان ۷ تانک تابع لشکر ۲ پیاده کوهستانی.
- گردان ۱ موشک ضد تانک.
- گردان‌های ۵۳، ۲۴۰ و ۶۳۹ توپخانه و آتشبار خمپاره ۱۲۰ .
استعداد دشمن قوای دشمن بعثی در مقابله با لشکر ایمان و جهاد و شهادت تا بن دندان مسلح بودند و از جمله این تسلیحات و ادوات برای سرکوب رزمندگان اسلام در این عملیات به شرح زیر بود:
- تیپ‌های ۵۰۶، ۴۱۷، ۴۲۰، ۵۰۲، ۴۲۴، ۱۸، ۳۸، ۴۸ و ۵۰۳ پیاده.
- تیپ‌های ۳۷ و ۷۰ زرهی.
- تیپ ۴ گارد مرزی.
- تیپ ۴ پیاده کوهستانی.
- گردان‌های کماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.
- گردان ۹ مکانیزه تابع لشکر ۲ پیاده کوهستانی.
- گردان ۷ تانک تابع لشکر ۲ پیاده کوهستانی.
- گردان ۱ موشک ضد تانک.
- گردان‌های ۵۳، ۲۴۰ و ۶۳۹ توپخانه و آتشبار خمپاره ۱۲۰ .