ملاك در موسيقي حلال و حرام چيست؟ ملاك در مطرب بودن چيست؟
- نویسنده موضوع ناجی دلها
- تاریخ شروع
پاسخ :
فقيهان بزرگوار معمولاً موسيقي را با قيد لهوي، يا مطرب بودن (مناسب مجالس عيش و نوش) و گاه با هر دو قيد حرام ميدانند.
طرب
از طرب، تعريفهاي متفاوتي شده است. از مجموع آنها ميتوان به اين نتيجه رسيد:
طرب، عبارت است از شادي يا اندوهي كه باعث خفت و سبكي و برهم خوردن تعادل و توازن انسان گردد.[1]
از قيد (مناسب مجالس عيش و نوش) كه در ادامه مطرب بودن در حكم فقها آمده است فهميده ميشود كه مطرب به اين معناست كه موسيقي، مخصوص مجالس عيش و نوش و رقص باشد و انسان را از تعادل خارج كرده، محرك باشد؛ يعني حداقل انسان را به رقص و يا حركات غير ارادي وادارد.
بنابراين، مراد از مطرب بودن، محرك غريزه جنسي و شهوت نيست. هر چند برخي از موسيقيها چنين ويژگي را دارند كه البته حرمتش شديدتر است. البته ناگفته نماند قيد مطرب بودن براي موسيقي شأني است نه فردي، يعني اين موسيقي ويژگي مطرب بودن را داشته باشد، هر چند فردي به هر دليلي به طرب نيايد. مثل اين كه شراب حرام است؛ هر چند برخي به هيچ وجه مست نشوند.
لهو
لهو يعني سرگرمي و اشتغال به كاري عبث و بيهوده، غفلت، دور شدن از ذكر خدا، دور شدن از معنويت، دور شدن از واقعيتهاي زندگي، دور شدن از كار و تلاش و فرو غلطيدن در ابتذال و بيبند و باري.[2]
تركيب «لهو» با «مطرب» بسياري از پيچيدگي ها را روشن مي كند.
عرف
مراد از عرف، عرف متدينين است و خواص و عوام ملاك نيست؛ بلكه اگر عموم مردم موسيقي را مطرب و لهوي دانستند، آن موسيقي حرام خواهد بود.
مقام معظم رهبري در ديداري با جوانان در پاسخ پرسشي درباره ملاك ومرز موسيقي حلال و حرام مطالبي ميفرمايند كه بسياري از گرهها را ميگشايد: «موسيقي اگر انسان را به بيكارگي، ابتذال، بيحالي و واخوردگي از واقعيتهاي زندگي و امثال اينها بكشاند، اين موسيقي حلال نيست. موسيقي چنان چه انسان را از معنويت، از خدا و ذكر غافل كند، اين موسيقي حرام است.
اينهايي كه من گفتم بعضي از آنها در موسيقي بيكلام و در سازها است. بعضي هم حتي در كلمات است؛ يعني ممكن است، يك موسيقي سادهاي بيضرر را اجرا كنند، ليكن شعري كه در اين موسيقي خوانده ميشود، شعر گمراه كنندهاي باشد، شعر تشويق كننده بيبند و باري، به ولنگاري، به شهوتراني، به غفلت و اين طور چيزها باشد، آن وقت حرام ميشود.»
از نكات پيشين معلوم ميشود كه مرز موسيقي حلال و حرام، ايراني بودن، سنتي بودن، كلاسيك بودن، غربي بودن، يا شرقي بودن نيست. مرز آن چيزي است كه ذكر شد.
جمع بندي
در جمع بندي حكم موسيقي (بيكلام و با كلام) ميتوان گفت:
الف. چنانچه محتوي آواز و آهنگ از لحاظ متن گفتاري، لهو، باطل و زور و داراي ضد ارزش و هزل باشد كه خواننده يا شنونده را از منزلت انساني ساقط كند، حرام است.
ب. آهنگ و ريتم آواز و موسيقي، به گونه آهنگهاي لهوي كه مناسب مجالس عيش و نوش، فسق و فجور باشد، باز هم حرام است؛ بنابراين، اگر قرآن و حديث و اشعار بلند عرفاني هم با يك چنين آهنگهاي مطرب مبتذل خوانده شود باز مصداق حرام خواهد بود.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. موسيقي از ديدگاه فلسفي و رواني، علامه محمد تقي جعفري، انتشارات تهذيب.
2. تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي، ج 17، ص 20.
پی نوشت ها:
[1] . شرفخاني، احمد، انسان، غنا، موسيقي، انتشارات ظهور، چاپ اول، 1380، ص 14.
[2] . همان.
سایت اندیشه قم وآیه های انتظار